نمىكنند هر چند شيخ طوسى ادّعاى اجماع بر آن كرده باشد ، لذا اگر با توجّه به اخبار صحيحه اى كه در اين خصوص وارد شده شخص بر بام كعبه نماز نخواند رعايت جانب احتياط كرده است ، مگر آنكه ضرورت اقتضا كند ، در اين صورت مختار خواهد بود كه بدين طريقه عمل كند ، يا نماز را ايستاده بخواند ، لكن نبايد بر كناره بام سجده كند به نحوى كه در وقت سجود قبله اى نداشته باشد . « از طرفى در خبرى از عبد السّلام هروى نقل كرده‌اند كه از امام رضا عليه السّلام سؤال كرد : هر گاه شخصى بر بام كعبه باشد و وقت نماز فرا رسد . تكليفش چيست ؟ آن حضرت فرمود : اگر بايستد كه او را قبله نخواهد بود چون بام كعبه ديوار ندارد ، لكن بر پشت مىخوابد و روى چشمان خويش را متوجّه آسمان مىكند و در دل خود چنان قصد مىكند كه رو به قبله كرده است كه همان بيت المعمور در آسمانست - تا آخر حديث » .
پاره اى از قدما به مضمون اين حديث عمل كرده‌اند ، ولى اكثر علما به آن عمل نكرده‌اند ، و دليلشان ضعف حديث از حيث سند و محتواى آنست آنجا كه مقرّر مىدارد « اگر شخص بايستد قبله ندارد » زيرا در احاديث وارد شده كه كعبه از بالا تا آسمان ، و از زير تا منتهاى زمين قبله است . بهر حال حكم اين مسأله را بهر صورت كه بپذيريم يك نكته مسلَّم است و آن اينكه هر گاه سخن از اين مسأله بميان آمده صرفا به صورت فرض بوده ، و بموردى بر نمىخوريم كه چنين فرضى براى سائلى عملا محقّق شده باشد و او را ناگزير از سؤال و پىجوئى حكم شارع ساخته باشد ، لذا بايد آن را يك فرض بسيار نادر بل كالمعدوم دانست ) .
و رسول خدا صلَّى الله عليه و آله پس از بعثت سيزده سال در مكَّهء معظَّمه بود و بسوى بيت المقدّس نماز ميگزارد و همچنين نوزده ماه در مدينه همين كار را ميكرد ، بعد يهود آن حضرت را مورد سرزنش قرار داده و به آن حضرت گفتند : تو تابع قبلهء مائى ، يا تو با

417