كلمهء « وسطى » مورد بحث فراوان قرار گرفته است لذا توضيحا مطالب محققانه اى كه در اين زمينه بقلم كنكاشگر والد معظَّم نگارش يافته و ذيل متن عربى مضبوط است عينا ترجمهء آن در اينجا نقل ميگردد : معظم له ميفرمايند در پاره اى از نسخه هاى آيهء شريفه چنين است : « و الصّلاة الوسطى صلاة العصر » بدون حرف واو در ميان وسطى و صلاة العصر ، و احمد بن حنبل روايت كرده است از اسحاق و او از مالك و او از زيد بن اسلم از قعقاع بن حكيم از ابى يونس غلام عايشه كه او گويد ، عايشه به من دستور داد كه برايش مصحفى بنويسم و گفت : وقتى به اين آيه رسيدى * ( حافِظُوا عَلَى الصَّلَواتِ ) * - الآية « مرا خبر كن ، هنگامى كه به آيه مورد نظر رسيدم او را فراخواندم ، و او به من املا كرد كه بنويسم * ( حافِظُوا عَلَى الصَّلَواتِ وَالصَّلاةِ الْوُسْطى ) * ( و صلاة العصر ) * ( وَقُومُوا لِلَّه قانِتِينَ ) * و مسلم نيز از يحيى بن يحيى از مالك همين گونه روايت كرده است . و ابن جرير گويد : ابن المثنى براى من روايت كرد از حجاج از حماد از هشام بن عروة و او از پدرش كه گفت : در مصحف عايشه اين آيه شريفه چنين نوشته شده بود :
* ( حافِظُوا عَلَى الصَّلَواتِ وَالصَّلاةِ الْوُسْطى ) * و هي صلاة العصر . و همچنين از طريق حسن بصرى روايت كرده است كه رسول خدا صلَّى الله عليه و آله اين آيه را به همين صورت قراءت فرمود . و نيز امام مالك روايت كرده است از زيد بن اسلم از عمرو بن نافع كه او گفت : من مصحفى براى حفصه همسر پيامبر ( ص ) مىنوشتم و او به من گفت وقتى به اين آيه رسيدى مرا خبر كن ، هنگامى كه من به آن آيه * ( حافِظُوا عَلَى . . . ) * رسيدم او را خبر كردم و او به من چنين املا كرد : « حافظوا على الصّلوت و الصّلوة الوسطى و صلاة العصر و قوموا لله قانتين » و محمّد بن اسحاق بن يسار نيز آن را همين گونه روايت كرده و افزوده اين به همان نحو است كه همسر رسول خدا صلَّى الله عليه و آله حفصه آن را از پيامبر ( ص ) از حفظ فرا گرفته است . و ابن جرير اين خبر را از طرق گوناگون نقل كرده است . همانطور كه مشاهده مىكنيد در بيشتر آنچه نقل شد صلاة العصر با واو عاطفه به وسطى عطف گشته است كه خود نشان ميدهد نماز وسطى غير از نماز عصر است ، در مقابل آنچه نقل شد اخبار ديگرى نيز وجود دارد كه مقتضى عدم مغايرت و يكى بودن وسطى و نماز عصر است . از آن جمله : ابن جرير باسناد خود از عروة روايت كرد و گذشت كه گفت : اين آيهء شريفه در مصحف عايشه چنين

287