در فضيلت خود بر موسى اظهار شك نمود با استناد به اين كه او در صور مىدمد و اوّلين كسى است كه بر انگيخته مىشود و زمانى كه موسى عرش را گرفته است ، پيامبر ( ص ) نمىداند كه آيا موسى آنجا كه در كوه طور بىهوش افتاد يا مورد محاسبه قرار گرفت . . . يا پيش از آن ، برانگيخته شده است . اين تحريك يهودى بر جهل است كه مدعى بود خداوند موسى را بر بشر برگزيده است . لذا امكان ندارد كه چنين مطلبى را پيامبر ( ص ) بيان كرده باشد . مسلم اين روايت را در باب « فضائل موسى » و بخارى آن را در ابتداى « ابواب » الخصومات ، بعد از كتاب « المساقات » و در تفسير سوره اعراف و در كتاب « بدء الخلق » آورده است .
اينكه گفت : « در اين حديث فضايل پيامبران و ثبات ايمان ابراهيم ذكر شده است . » ما در اين روايت فضيلتى نمىشناسيم كه براى پيامبران ابراهيم و لوط نقل شده باشد . اما براى ابراهيم فضيلتى ذكر نشده از اين بابت كه آنچه در اين روايت آمده چيزى جز اثبات شك در حشر نيست و حداقل دلالت دارد كه يقين ابراهيم ضعيف بود و اين با نبوت و پيامبرى ناسازگار بوده ، با آيات * ( « وَلَقَدْ آتَيْنا إِبْراهِيمَ رُشْدَه مِنْ قَبْلُ » ) * [1] و * ( « وَكَذلِكَ نُرِي إِبْراهِيمَ مَلَكُوتَ السَّماواتِ وَالأَرْضِ وَلِيَكُونَ مِنَ الْمُوقِنِينَ » ) * [2] منافات دارد . در حقيقت ابراهيم خواهان اطمينان به حشر شد بلكه مىخواست اطمينان به چيز ديگرى پيدا كند و يا لا اقل براى قومش خواهان اطمينان شد . بدين ترتيب كه خطاب ابراهيم با خداوند مماشات با آنان باشد كه خواهان اطمينان به حشر بودند . چنانكه موسى ( ع ) گفت : * ( « رَبِّ أَرِنِي أَنْظُرْ إِلَيْكَ » ) * [3] . اما اينكه مشتمل بر فضيلتى براى لوط نيست . زيرا سخن پيامبر ( ص ) كه فرمود : « خداوند لوط را رحمت كند كه از شر قومش به ركن محكم پناه مىبرد . » ظاهرا تعريض به لوط است . زيرا گفته بود : * ( « لَوْ أَنَّ لِي بِكُمْ قُوَّةً أَوْ آوِي إِلى رُكْنٍ شَدِيدٍ . » ) * [4] اين سخن لوط مىرساند كه وى به ركن محكم پناه نبرد . زيرا لفظ ( لو ) آورده است ، لذا پيامبر ( ص ) به او كنايه زد كه وى يا دروغ گفته است ، زيرا پناه برد . يا ضعيف القلب است كه ركن محكم را ركن محكم نمىداند و هر دو مذمت است نه فضيلت . خنده دار اينكه خصم بر پناه بردن به ركن محكم چنين استدلال كرد ، كه در آيه آمده است : * ( « آوِي إِلى رُكْنٍ شَدِيدٍ . » ) * و حال اينكه معناى آن اين است كه ( لو آوى ) ، چه عيبى خصم مىخواهد در

[1] . انبياء / 51 .
[2] . انعام / 75 .
[3] . اعراف / 143 .
[4] . هود / 80 .

492