دليل نظر است به جهت آن كه جايز است كه مراد بخطاب استعداد امتثال باشد و عزم بر فعل مأمور به بعد از بيان تا بنده مثاب شود بر عزم پس عبث نباشد و لكن سزاوار آنست كه اين قبل از دخول رمضان باشد و اگر نه تاخير بيان از وقت حاجت لازم آيد و اين باطل است باجماع هفتم قوله * ( أَتِمُّوا الصِّيامَ إِلَى اللَّيْلِ ) * نامعلوم است و بيان آخر وقت آن تا معلوم شود از آن تحريم صوم ليل و تابع اينست صوم وصال زيرا كه ليل را غايت صوم گردانيده و غايت شيء منفصل است از آن شيء پس افطار بعد از آن باشد و در اين نظر است زيرا كه آن غايت وجوب صوم است و اما اين كه جايز نباشد در آيه دلالتى بر آن نيست اگر گويند متحقق نميشود مضى نهار تا آن كه شب ظاهر شود پس لازم آيد صوم چيزى از شب گوئيم اين واجب بالاصالة نيست بلكه از باب مقدمهء واجبست و مراد بليل نزد ما بر قول اقوى ذهاب حمرهء مشرقيه است و نزد بعضى از اصحاب ما و جملهء فقهاى عامه غيبوبت شمس است و نيز بدان كه امر باتمام صوم مستلزم اين است كه هر جزئى از نهار مشروط باشد در جزئى ديگر پس واجب باشد اتيان نمودن بهمهء آن و بر اين دو فرع متفرعست يكى آن كه اگر صائم نيت افطار كند در هر جزئى از نهار روزهء او باطل باشد و اگر چه عود كند به نيت امساك دوم آن كه واجبست اتمام صوم فاسد به جهت عموم * ( أَتِمُّوا الصِّيامَ إِلَى اللَّيْلِ ) * و افساد غير مانع است و ليكن سبب روزهء ديگر است پس قضاى آن واجب باشد بعد از آن بيان حكم اعتكاف مىكند كه ملزوم و مشروط است بصوم و ترك جماع و ميفرمايد كه * ( وَلا تُبَاشِرُوهُنَّ ) * و مباشرت مكنيد زنان را * ( وَأَنْتُمْ عاكِفُونَ ) * و حال آنكه شما معتكف باشيد و مقيم * ( فِي الْمَساجِدِ ) * در مسجدها مراد اهل اعتكافند كه از مباشرت ممنوع گشته‌اند و در انوار گفته كه اعتكاف در شرع عبارتست از لبث در مسجد براى عبادت به قصد قربت از قتاده مرويست كه قبل از نزول اين آيه مردان معتكف ميشدند و در اثناى اعتكاف از مسجد بيرون ميرفتند و با زن مباشرت ميكردند و بعد از آن مراجعت مينمودند حقتعالى ايشان را از آن نهى فرمود و در اين دليل است بر آنكه اعتكاف در مسجد ميبايد و آن مختص بمسجدى دون مسجدى نيست و وطى در آن حرام است و مفسد آن زيرا كه نهى در عبادت موجب فساد است و در كنز گفته كه در اينجا چند حكم است يكى تحريم مباشرت و قبله و غير آن از مقدمات جماع دوم عموم ليل و نهار در تحريم مباشرت زيرا كه آن متعلق است به حال اعتكاف سيم اشتراط اعتكاف در مساجد و ظاهر عموم است زيرا كه آن جمع معرف بلام است و جمله فقهاء عامه بر اينند و بعضى از اصحاب ما و نزد بعضى ديگر از اصحاب ما مراد مسجد جامع است و تفسير آن كرده‌اند به مسجد اعظم و اكثر اصحاب ما گفته‌اند كه مراد هر مسجدى است كه پيغمبر يا وصى او در آن