آمده‌ام و صورت حال بموقف عرض رسانيد رسول صلَّى اللَّه عليه و آله فرمود كه خطا كردى و بعد از او جماعتى ديگر بر خواستند و گفتند يا رسول اللَّه ما را نيز همين حادثه رو داد ليكن شرم داشتيم كه بعرض رسانيم آيا در اين صورت رخصت مىفرمايى و تخفيف تكليف بر ما مىكنى حضرت فرمود رخصت اين امر در دست من نيست و نزد بعضى جماع در شب و روز بر صائم حرام بود پس حقتعالى بمحض فضل و كرم خود اين تكليف از ايشان رفع نمود و فرمود شما را حلال است مباشرت كردن در تمام ظرف شب و ليل اسم جنس است و مراد همهء ليالى آنست و گويند مراد شب اول ماه رمضان است و از باقر و صادق عليه السّلام مرويست كه مكروه است جماع در اول شب از هر ماه مگر ماه رمضان كه مستحبّ است به جهت اين آيه و رفث كنايتست از جماع زيرا كه خالى نيست از رفث كه بمعنى اظهار آن چيزيست كه واجب الستر است و تعديه آن به الى جهت آنست كه متضمن معنى افضاست و ايثار آن بر جماع در اين مقام به جهت تقبيح آن چيزيست كه به آن ارتكاب مينمودند در وقت محرم و لهذا ان را بخيانت تسميه نموده بقوله * ( تَخْتانُونَ أَنْفُسَكُمْ ) * و ديگر تا تعليم بندگان باشد به آنكه هر چيزى كه مستهجن و مستحيا منه است بكنايه ادا كنند نه بصريح و قوله * ( هُنَّ لِباسٌ لَكُمْ ) * استينافست براى بيان سبب حلال نمودن يعنى زنان پوششاند مر شما را * ( وَأَنْتُمْ لِباسٌ لَهُنَّ ) * و شما نيز لباسيد مر ايشان را اين كنايه است از شدة اختلاط و التصاق چنانچه لباس را با بدن مىباشد مراد آنست كه سبب حليت مباشرت در تمام شب روزه قلت صبر شما است از زنان و صعوبت اجتناب ايشان از شما به جهت كثرة مخالطت و شدت ملابست پس چون كه زوجين معتنق و ملتوى ميشوند به يكديگر و هر يك مشتمل مىشود بر آن دگرى مشبه به لباس شده‌اند و يا تسميهء ايشان به لباس از جهت آن باشد كه هر يك از زوجين ستر صاحب خود ميكنند و مانع آن مىشود از فجور كه مستلزم كشف عورتست نزد اجنبى و گويند مراد به لباس سكن است كقوله تعالى وَجَعَلَ اللَّيْلَ سَكَناً يعنى زوجين آرامش و انيس يكديگراند ربيع گفته كه معناه ( هن فراش لكم و انتم لحاف لهن ) * ( عَلِمَ اللَّه ) * دانست خدا * ( أَنَّكُمْ ) * آنكه شما * ( تَخْتانُونَ أَنْفُسَكُمْ ) * باشيد كه خيانت كنيد اى مكلفان با نفسهاى خود و ستم نمائيد بر خود بتعريض آن مر عقاب را و تنقيص حظ آن از ثواب و اختيان ابلغ است از خيانت مانند اكتساب كه از كسب ابلغ است چه اختيان دلالت بر فعل مىكند با قصد به آن بخلاف خيانت و بعد از بيان علت حليت ميفرمايد كه چون شما بگناه اعتراف كرديد و از آن توبه نموديد * ( فَتابَ ) * پس رجوع كرد حق تعالى برحمت خود * ( عَلَيْكُمْ ) * بر شما و رخصت داد بارتكاب مفطرات در شبهاى روزه * ( وَعَفا عَنْكُمْ ) * و عفو كرد از شما آن خيانت را و محو اثر آن نمود از شما و آن حكم را كه بر شما لازم و واجب