اصحاب ما بآنكس كه مرض او استمرار نيابد تا برمضان ديگر اما هر كه مستمر شده باشد مرض او قضا از او ساقط است و اما كفاره بدهد عوض قضاى آن از براى هر روزى مدى هم چنان كه روايات صحيحه دالند بر اين * ( يُرِيدُ اللَّه بِكُمُ الْيُسْرَ ) * ميخواهد خدا بشما آسانى يعنى حكمت و مصلحت او مقتضى آنست كه در حين مرض و سفر شما را به روزه داشتن تكليف نكند * ( وَلا يُرِيدُ بِكُمُ الْعُسْرَ ) * و نميخواهد بشما دشوارى را به جهت اين مسافر و مريض را بر افطار امر نموده و در كنز آورده كه اين كلام جواب سؤال مقدر است تقدير سؤال آنست كه چون فرض صوم از مسافر و مريض ساقط است پس چرا قضاى آن بر ايشان واجب باشد حق تعالى جواب داده به آنكه غرض از افطار در حين مرض و سفر يسر است در بدن ايشان و آيه دليل است بر بطلان قول مجبره زيرا كه حق تعالى فرموده كه من مريد بعضى از افعال مكلفانم كه يسر است و كاره بعضى از آنم كه عسر است و هر گاه حق سبحانه مريد عسر نباشد پس اينكه مريد تكليف ما لا يطاق نباشد بطريق اولى * ( وَلِتُكْمِلُوا الْعِدَّةَ ) * معطوفست بر معنى آيهء متقدمه و تقدير اينست كه ( فعل ذلك بكم ليسهل عليكم و لتكملوا العدة ) يعنى ارادهء يسر و عدم ارادهء عسر براى آنست كه تا كار بر شما آسان كند و تا تمام كنيد عدد ايام سفر و مرض را كه در ماه رمضان افطار كرده‌ايد تا قضا كنيد بمانند آن در وقتى ديگر كه اين دو عذر نداشته باشيد و يا به جهت كامل گردانيدن عدد ماه رمضان و اگر چه بحسب قضا باشد رخصت افطار مشروع شد و ميتواند بود كه عطف جمله باشد بر جمله زيرا كه ما بعد آن محذوفست و تقدير اينست كه ( و لتكلموا العدة شرع لكم ذلك يا لتكملوا العدة يريد ذلك ) * ( وَلِتُكَبِّرُوا اللَّه ) * و تا ببزرگى ياد كنيد خداى را يا تكبير گوئيد در شب عيد رمضان از وقت رؤية هلال تا روز و از اول روز تا وقت اداى نماز * ( عَلى ما هَداكُمْ ) * بر آنكه راه نمود شما را بصوم * ( وَلَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ ) * و تا شايد كه شكر گوئيد بر نعمت تيسير يا ايجاب ثواب روزه و تخصيص مزد آن به خود كه الصوم لى و انا اجزى به و از فضايل روزه يكى آنست كه آن را از بندگان سلب مىكند با وجود تعبد ايشان به آن و به خود شرف اضافه ميبخشد كه الصوم لى و مجازات آن را به حضرت خود جل ذكره اختصاص ميدهد كه انا اجزى به و در آيه دلالت است بر آنكه فعل تكاليف شرعيه شكرگذاريست بر نعم او هم چنان كه بعضى از متكلمين بر اينند و در انوار گفته كه و لتكملوا علت فعل محذوفست كه ما سبق دال است بر آن اى و شرع ( جملة ما ذكر من امر الشاهد بصوم الشهر و المرخص بالقضاء و مراعاة علة ما افطر فيه و الترخيص لتكملوا العدة الى آخرها ) و اين بر سبيل لف است زيرا كه قوله و لتكملوا علت امر است بمراعات عدد و لتكبروا اللَّه علة امر است به قضا و بيان كيفيت آن و لعلكم تشكرون علت ترخيص و تيسير و يا معطوف