< فهرس الموضوعات > آيا عظمت و ارزش جهان هستى و مزاياى آن از نسيمى است كه از ماوراى طبيعت به آنها وزيده است ؟
< / فهرس الموضوعات > < فهرس الموضوعات > نظريهء يكم < / فهرس الموضوعات > مس كند ، فرستاده شده‌اى از پروردگار عالميان است . ) < شعر > ( ( 372 ) ) جرعه‌اى بر ريختى زان خفته جام بر زمين خاك من كأس الكرام ( ( 373 ) ) جست بر زلف ورخ از جرعه ش نشان خاك را شاهان همىليسند از آن ( ( 374 ) ) جرعهء حسن است كاين خاك است خوش كه به صد رو روز وشب مىليسىاش < / شعر > آيا عظمت وارزش جهان هستى ومزاياى آن از نسيمى است كه از ماوراى طبيعت به آنها وزيده است ؟
سه نظريه تا كنون از جلال الدين در بارهء علت عظمت وارزش جهان هستى واجزاء ومزاياى آن در مثنوى ديده شده است .
نظريهء يكم - همانست كه در دفتر سوم با يك بيان فوق العادهء عالى بيان كرده ومىگويد :
< شعر > لطف شير وانگبين عكس دل است هر خوشى را آن خوش از دل حاصل است پس بود دل جوهر وعالم عرض سايهء دل كى بود دل را غرض < / شعر > اين دو بيت پر معنا را در دفتر هفتم تفسير وتحليل كرده‌ايم وحاصل آن دو بيت اين است كه ملاك نيكى وبدى اشياء در خود ايشان است . غذاى لذيذ بدان جهت لذت بار است كه با ساختمان وجودى ما سازگار است ، يعنى ساختمان ذائقه ودستگاه گوارش وهاضمهء ما به طورى ساخته شده است كه مثلًا از شير وعسل وميوه جات لذت مىبرد .
ما مناظر زيبا را از آن جهت دوست داريم كه ساختمان مغزى ما طورى ترتيب داده شده است كه زيبايىها وواحدهايى كه آن زيبايىها را نمودار مىسازد ، لذت بار مىباشد . هم چنين ساير اجزاء جهان هستى .

196