< شعر > ( ( 326 ) ) اين در آن حيران شده كان بر چيست هر چشنده آن دگر را نافى است ( ( 327 ) ) آن خيالات ار نبد نامؤتلف چون ز بيرون شد روشها مختلف ( ( 328 ) ) قبلهء جان را چو پنهان كرده اند هر كسى رو جانبى آورده اند < / شعر > علت اساسى اختلاف تخيلات وتداعى معانىها وانديشه ها چيست ؟
يكى از مباحث عقل وعاقل ومعقول كه در گذشته مطرح كرديم ، موضوع اتحاد واختلاف عقول بشرى بود كه آيا عقول آدميان از اصل خلقت مختلف است يا اين كه همهء انسانها از نظر نيروى عقل يكسان آفريده شده واختلاف ناشى از چگونگى تماس افراد انسانى با حقايق ونمودهاى جهان هستى است ؟ بيت سوم از بيت مورد تحليل اختلاف مردم را در همهء فعاليتها وجريانات درونى به اصل خلقت مستند مىدارد ومىگويد :
< شعر > ( ( 328 ) ) قبلهء جان را چو پنهان كرده اند هر كسى رو جانبى آورده اند < / شعر > اگر چه ما راهيابى صد در صد علمى وحسى به ريشه هاى اساسى فعاليتها وجريانات روانى انسانها نداريم اما چنين مىنمايد كه اين همه اختلافات درونى به طورى نيست كه بتوان همهء آنها را به اختلاف عوامل وانگيزه هاى خارجى مستند بدانيم ، به طورى كه اگر تماس همهء افراد با آن عوامل وانگيزه ها يكسان باشد ، اختلاف در تخيلات وتداعى معانىها وانديشه ها وتجسيمات وخود آگاهىها واراده ها وتصميمها برداشته مىشود ، زيرا - به اضافه تاييدات آزمايشات در بارهء كودكان از نظر روانى در قلمروهاى مختلف امور مربوط به تمايلات علمى وعواطف واحساسات ، اين حقيقت روشن براى همه قابل مشاهده است كه دريافت وپذيرش اصول علمى وحقايق ايده آل ومفاهيم

184