< شعر > و لو انّها قبل المنام تجرّدت لشاهدتها مثلي بعين صحيحة < / شعر > و اگر چنان كه اين نفس تو كه مسترشدى ، پيش از خواب در حال بيدارى از اين قيود تدبيرى و جزئيت همچو من از علايق و شواغل و تعلَّقات و تعشّقات و همگى آمال و أمانى و شهوات و صفات جسمانى و نفسانى و روحانى مجرد شدى ، و هيچ از اين اوصاف اصلى و عارضى چنان كه با نفس من همراه نيست ، با اين نفس تو نيز همراه نماندى ، حينئذ هر آينه مر او را اعني نفس خودت را و اصل و حقيقت او را مشاهدت كرده اى به چشمى روشن به نور « فبي يبصر » ، و معلوم كرده اى كه نفس يكى بيش نيست و تفرقه به اوصاف و تعيّنات است ، لا غير .
< شعر > و تجريدها العاديّ أثبت اولا تجرّدها الثاني المعادي فأثبت [1] < / شعر > و اين مجرّد گردانيدن نفس مر خودش را كه به طريق عادت خواب و اعراض از احكام و اوصاف تدبيرى ، او را حاصل مىآيد تا به اين تجريد عادتى در اول سلوك و مبادى امر وصول ، يا پيش از آن به عالم خود توجه مىكند ، و از آن جا هم از خود و كلَّيت خودش علوم و اسرار و اطلاعات تلقّى مىكند ، اين تجريد عادتى اثبات مىكند كه نفس را مجرّد شدنى هست في ثاني الحال از اين بدن و احكام و اوصاف او ، كه در آن مجرد شدن به طريق انسلاخ به معاد كلَّيت خودش رجوع لازم مىافتد ، پس اين تجريد عادتى به طريق خواب ، پايه اى و درجه اى است مر اين تجرد حقيقى را به دو جهت :
يكى ، آن كه چون سالك به عقل خود نظر كند كه چون سبب حصول اين علوم و اسرار و اطلاعات كه در خوابش حاصل شد ، تجرّد و اعراض نفس او است از شواغل و تعلَّقات بدنى ، پس داند كه اگر اين تجرّد و اعراض نيز در غير خواب دست دهد ، همين نتيجه حاصل آيد ، و اين نظر باعث سالك شود بر مزيد اجتهاد در سلوك و فناى اوصاف و نفى تعلَّقات ، و آن سلوك موجب تمكَّن او گردد از

[1] تجريدها : تعريتها ، تجرّدها : تعريها . المعادي : اى في يوم المعاد .

694