إسم الكتاب : مشارق الدراري ( شرح تائية ابن فارض ) ( فارسي ) ( عدد الصفحات : 773)

ثمّ ينفخ فيه الروح » يعنى : الملك ينفخ . پس ظهور نفس غير كامل به وسايط بسيار مىباشد ميان اين شخص و ميان نفس كل ، پس نفس يكى بيش نيست و تنوّعات [1] ظهور او را نفوس جزئى مىخوانند ، و هكذا الأمر في الوجود بعينه و الحقيقة ، فافهم . يعرف معنى قوله : « من عرف نفسه فقد عرف ربّه » .
اكنون چون مر اين نفس يگانه را ظهورى خاص آمد به نسبت با هر شخصى به واسطه يا بىواسطه ، و از آن حيثيّت به تدبير بدنى متعيّن گشت و آيينهء آن نسبت ظهور نفس ، مزاجى مخصوص آمد و قيام و ثبات آن مزاج به غذايى معتاد مشروط است ، و حكم تدبير نفس به واسطهء قوا و حواس و اعضا ميسّر شد ، پس آن گاه كه اين نفس مر اين آلات را در تدبير استعمال مىكند ، به تدريج غذا تحليل مىپذيرد ،

[1] كليهء نفوس انسانيه به حسب نوع متحدند به اعتبار وجود ابتدائى و به اعتبار رجوع الحق انواع متباينه‌اند ، به اعتبار ملكات و آثار حاصله از نيّات و اعمال . لذا حشر نفوس مختلف است ، چون نفس در ابتداى وجود و در مقام خيال و عقل هيولائى ماده معقولات و صور مكتسبه و صور حاصل از اعمال و نيات جهت فعليّت و منشأ تكوين وجود نفسند ، لذا نفوس در مقام حشر مختلفند به حسب نفس ذات و وجود و لذا داراى حشر مستقلند و با نفس كلى از حيث ذات تباين دارند و فاعل ما به الوجود در نفوس عقل است مادامى كه نفس واقع تحت تدبير عقل محاط عقل باشد و برخى از نفوس در مقام استكمال به مرحله اى مىرسند كه عقل حسنه اى از حسنات آنان به شمار مىروند ، تا چه رسد به نفس مدبّر جسم سماوى كه خود تحت تربيت عقل واقع است ، فالمصير الى ما علَّقناه على الرسالة التي املأها مولانا محمد صادق الأردستانى - قده - حقير در آن جا بيان نمودم كه ممكن نيست كه اضافهء نفس كل به بدن مادى در ابتداى امر اضافهء تدبيرى باشد ، چون اين بدن ، بدن نفس كلى نشود ناچار اضافهء نفس كل اضافهء كلى و سعى نظير اضافهء عقل كل فاعل ما به الوجود است ، نه اضافهء جزئى و چون حدوث مجرّد تام ممتنع است ، ناچار حادث صورت مبدأ تنويع ماده و محصل جنس خواهد و قهرا اين صورت در ابتداى أمر عين صور جسمانى است و ناچار از طريق تحول جوهرى و اشتداد ذاتى به مقام تجرّد مىرسد و بايد اولين صورت آن ، مجرد برزخى باشد كه به تحولات جبلي و سير ذاتى به مقام عقل بالفعل رسيده و جميع درجات استكمال در يك وجود عريض رفيع الدرجات واقع مىشود و تا فناء في الله در نفوس كامله اين سير ادامه دارد . جلال آشتيانى .

691