مسدّس . و اگر بر روى گازر مىتابد ، سياهش مىكند ، و اگر بر شقّهء جامه مىتابد ، سپيدش مىگرداند .
هم چنين مرائى امزجه را در ظهور نفس در ايشان و تقيّد به تدبير ايشان و اظهار احوال ايشان ، اثرهاى عظيم ظاهر است كه اختلافات و تنوعات أغراض و آمال و أمانى و صفات و اخلاق ذميمه و آداب و صنايع عموم خلايق به حسب و حكم آن اثرها و تنوعات و اختلافات ايشان است . و باز اين شعاع اگر مثلا بر آيينهء صافى افتد و بعد از تكيّف به كيفيّت آن آيينه ، عكس او بر آبگينه افتد و به آن متكيّف شده پرتوش بر آبى صافى افتد و از آن آب صافى تكيّفى پذيرفته بر ديوارى مصقول آيد ، و از آن ديوار بر جسمى افتد كه مقابل آن ديوار مصقول بوده باشد ، آن شعاع را به حسب هر مظهرى از اين مظاهر مذكور ، وصفى و رنگى حاصل مىآيد ، به خلاف آن كه آن شعاع ، بىهيچ تكيّفى بر شخصى تابد كه جز صفت و رنگ همان يك مظهر با او حكمى و صفتى ديگر همراه نباشد ، هم چنين اگر چنان كه جهت تدبير نفس به وساطت ملكى يا ملائكهء بسيار به مزاجى عنصرى تعلق گيرد ، از هر ملكى خلفى و صفتى و خاصيّتى با او همراه مىباشد ، و اختلاف همم و مقاصد دينى و علوم يقيني و اخلاق و آداب نفسانى و تنوّعات آن ، از آثار آن وسايط و اختلافات و تنوعات صفات ايشان واقع مىباشد .
و امّا اگر تعلق نفس به مزاج كاملى بىوساطتى ظاهر مىشود ، همه اخلاق و اوصاف او وحدانى النعت مىباشد متناسب . و اشارت قرآن و حديث در نفى واسطه و اثبات آن وارد است ، اما اشارت قرآن به نفى واسطه * ( وَنَفَخْتُ فِيه من رُوحِي ) * [1] و اما اشارت حديث به ثبوت واسطه ، قوله - عليه السلام - : « انّ خلق أحدكم يجمع في بطن امّه أربعين يوما نطفة ، ثمّ يكون علقة مثل ذلك ، ثمّ يكون مضغة مثل ذلك ، ثمّ يبعث الله إليه ملكا بأربع كلمات ، فيكتب عليه عمله و أجله و رزقه ، و شقيّ أم سعيد ،

[1] الحجر ( 15 ) آيهء 29 .

690