و جمعيّت حال ، در آن حكم كثرت ماضى و مستقبل پنهان و مستهلك ، لا جرم ضبط و شمار احوال و صفات ظاهر وجود او به حساب اهلَّه و اعوام و ليالى و ايّام مقيّد است ، اما چون از قيد مراتب و احكام او خلاص يابد ، آن ضبط و شمار احوال او به حال تعلَّق گيرد و اين حال ، صورت وحدت و جمعيّت وجود دايم است ، كه به واسطهء احكام مراتب و تحوّل احوال ، مدد الهى كه پياپى به وى مىپيوندد ، حكم ماضى و مستقبل بر اين حال طارى شده است ، و معنى دوام و جمعيّت و يك رنگى ، او را به صورت تحوّل و اختلاف و كثرت ماضى و مستقبل پوشيده ، پس چون من به حكم تحقق به مقام جمعيت از قيود احكام مراتب به كلى مخلص شده‌ام ، لا جرم شمار و ضبط احوال وجود من كه به حسب نشآت ظاهر است ، جز به اين حال و حكم وحدت و جمعيّت او ، از آن جهت كه حكم ماضى و مستقبل در او مستهلك است و از مفهوم وقت و زمان خارج ، مضاف نيست . پس حساب كنندهء احوال وجود من [1] به حسب مفهوم خلق ، جز لا وقت نيست ، لا جرم مرا در زمان و قبض و بسط او ، حكمها و اثرها است . نه زمان را در من و احوال من و يكى از آن حكمها و اثرها ، تلاوت تمام قرآن است هزار ختمه در كم از لمحه اى ، كه اهل مراتب زنند ، و احضار عرش بلقيس در دون لحظه اى با بعد مسافت ، يكى از آن اثرها بود ، و اعلم ذلك و الله المرشد .
< شعر > و مسجون حصر العصر لم ير ما وراء سجّينه في جنّة الأبديّة [1] < / شعر > و كسى كه در قيد و حصر عصر و زمان است و محكوم احكام كثرت و جزئيّات او ، لا بدّ اثر جزئيّت در وى باقى بوده باشد و در حيطت جزئيّت اسمى از اسما ، مقيّد و محصور مانده ، لا جرم چون به معاد * ( إِلَيْه مَرْجِعُكُمْ ) * [2] رسد ، نصيب

[1] في بعض النسخ : في الجنّة الأبديّة . السجّين : واد في الجهنّم و كتاب اعمال الكفرة و الفسقة ، و قيل : مكان اسفل الأرض السابعة .
[1] احوال وجود من به حسب من . . . - خ ل - .
[2] يونس ( 10 ) آيهء 4 .

530