اين جهت از عالم مثال از تجزيه و تبعيض محفوظ مىباشند ، چنان كه صورى كه در آينه و آب صافى و همهء چيزهاى شفّاف ظاهر مىشود ، از صور و امثلهء اين عالم و اين جهت مذكور از اوست ، و قابل تجزيه و تبعيض نيست و تعيّن و ظهور اين جهت ، متأخّر بود از تعيّن عالم أجسام و چون عالم حس متعيّن شد ، اين جهت بعد از او متعين گشت ، تا هر صورتى كه در حس ظاهر مىشود در حال او را سايه اى و مثالى در اين جهت از عالم مثال پيدا مىآيد .
بلكه شيخ محيى الدين - رضي الله عنه - اين جهت از عالم مثال را « الأرض المخلوقة من بقيّة طينة آدم » مىگويد و مىفرمايد : كه در اين زمين در آمدم و در او شهرها و خلايق و مردم ديدم ، و ميثاق « أَ لَسْتُ » در صور اين جهت از عالم مثال واقع بود كه نفس جزئى هر شخصى انسانى به مظهر صورتى از صور اين جهت ، از عالم مثال متلبّس شد و آن ميثاق را قبول كرد و آن صورت [1] سايهء آب و گل اين شخص بود ، مادهء او ذره كه از او در شخص آدم موجود بود بالقوة ، و هذا تحقيق قوله : « و أخذك ميثاق الولا في فيء طينتي » . فاعلم ذلك و الله الملهم للصواب .
< شعر > و سابق عهد لم يحل مذ عهدته و لاحق عقد جلّ عن حلّ فترة [2] < / شعر > و سوگند به آن عهد اولين كه در عالم غيب واقع بود و بر همهء عهود سابق ، و بندنده و قبول كننده آن ، جز فيض مقدس و اقدس تو نبود . و از آن گاه كه تو آن

[1] بايد به اين نكته واقف بود كه كليهء مخلوقات داراى عالم ميثاق و الست و نشأت ذريّه‌اند و هر عالم محيطى ، نشأت ميثاق عالم محاط و هر عالم دانى مسبوق الوجود است به نشأت مقدم بر خود و كليهء موجودات عالم تفصيل آنان مطابق عالم اجمال آنهاست و تمرّد از ( بلى ) در حق آنان متصور نيست ، غير انسان كه گاهى نشأت تشريع او مخالف جهت تكوين اوست و با اجابت أ لست بربكم ، به بلى جهت اجابت هوا ، متمرّد مىگردد ، در هر حال مقام ذرّ اعلى ، مرتبهء اعيان ثابته و عالم اسما و صفات است و مرتبهء نازلهء آن عالم مثال است - لمحرره جلال الدين آشتيانى - .
[2] و سابق عهد لم يحل : اى لم يتغير . الفترة : المهلة .

237