طرائف 240 - 241 [ ند 499 / 155 ] .
ظاهرا حدس آقا بزرگ در اتحاد اين تأليف با " انس الفريد " و " انس الخواطر " درست مى باشد . عنوان " انس الفريد " را بسيارى از شرح حال نويسان مسكويه از قبيل أبو سليمان المنطقي ، ياقوت ، ابن القفطى وشهرزورى ، ثبت كرده اند . عناوين " نديم الفريد : و " انس الخواطر " را خوانسارى ياد كرده و ظاهرا اينها را دو تأليف مستقل مى داند ( روضات 1 / 254 - 255 ) . بطور كلى نك‌ : 106 - 101 . pp , Contribution , Arkoun . وى همانند آقا بزرگ " نديم الفريد " را با " انس الخواطر " يكى مى داند . آنچه اين فرض را تقويت مى كند اين حقيقت است كه خوانسارى عنوان " انس الخواطر " را از تاريخ الحكماء شهرزورى نقل مى كند اما در متن شهرزورى آن گونه كه Arkoun ( همان ص 102 ) نقل مى كند از " انس الفريد " آمده است . در برابر امامى بر اين باور است كه انس الفريد ( كه آن را با نديم الفريد يكى مى داند ) كتابي غير از " الخواطر " است ( عنوانى كه أبو سليمان المنطقي از آن ياد كرده و حدس امامى اتحاد آن با انس الخواطر است ) . نك‌ : مقدمه امامى بر چاپ تجارب الامم ، تهران - 1987 ج 1 ص 25 . ابن طاووس نخستين كسى است كه عنوان " نديم الفريد " را بدست داده است . بنا به گفته ء آقا بزرگ : در روضات ، نديم به عنوان " مجموعة شبه الكشكول " توصيف شده است . اما اين توصيف نه در چ سنگى ( نك‌ : ص 70 ) و نه در چاپ اسماعيليان از روضات ( نك‌ : ج 1 ص 254 ) نيامده است . آقا بزرگ همچنين مى گويد كه خطبه‌اى از امام على [ ع ] از اين تأليف در برخى از كتب متأخر نقل شده اما شاهدى بدست نمى دهد كه آن كتاب باقى مانده باشد .
مورد نقل شده اول روايتى است عليه عبد الله بن عمر . نقل دوم كه طولانى تر است مشتمل بر نامه‌اى است كه مأمون به بنى عباس ، موالى آنان و مردم بغداد نوشته و در آن نصب امام رضا [ ع ] به ولا يتعهدى را كه به تازگى در گذشته ، توجيه مى كند . اربلى ( كشف 3 / 74 ) از اين نامه ياد كرده ; او به كتاب النديم اشاره كرده بدون آنكه نامى از مؤلف به ميان آورد ; او مىافزايد كه در وقت نوشتن ، كتاب در دسترس او نبوده است . اين نامه به نقل از طرائف در بحار 49 / 208 - 214 همراه با توضيحات علامه مجلسى در صص 214 - 215 آمده است . براى ترجمه و تحليل آن نك‌ : " , Docments " , Madelung

465