در معناى شكر گفته شده : « الشّكر صرف العبد جميع ما أنعمه اللّه فيما خلق لاجله » شكر اين است كه بندگان خدا هر نعمتى را در همان مقصدى كه به خاطر آن داده شده صرف نمايند .
شكر كردن نعمت فقط گفتن « الحمدللّه » يا « شكراً » با زبان نيست ; مثلا خدا چشم را به ما داده تا به وسيله آن آيات تكوين را ببينيم و استفاده كنيم و عبرت بگيريم ، از قرآن و كتاب استفاده كنيم ، و رفع حوائج زندگى را بنماييم ، و اگر به وسيله همين چشم به ناموس مردم خيانت شد اين كفران نعمت است ، زيرا نعمت خدا در راه گناه به كار گرفته شده است . زبان ، دست و ساير اعضاء و جوارح حتى مال يا مقام و ساير نعمت هاى الهى هم همين طور است ، خدا مال را به انسان داده است تا با آن كار خير كند و خدمت به مردم بكند نه اين كه به وسيله مال طغيان كند و به ديگران ظلم و تعدّى نمايد و گناه و نافرمانى خدا را انجام دهد ، كه اينها همه كفران نعمت مال است .
پس حضرت مىفرمايد : شكر مىكنم خداوند را بدان جهت كه نعمتش را بر من تمام نموده . بعد فرمود : علّت ديگر شكر من اظهار تسليم در برابر عزّت و قدرت خداست ، كه ثابت كنم طاغى و ياغى نيستم . و علّت سوّم شكر اين است كه خود را از معصيت و گناه حفظ كنم ، كه اشاره است به كفران نعمتى كه در آيه شريفه ذكر شده ، و به دنبال كفران نعمت عذاب الهى را مطرح كرده است .
استعانت مطلق از خدا و رمز آن « وَأَسْتَعِينُهُ فَاقَةً إِلَى كِفَايَتِهِ » ( و از خدا كمك مىجويم براى اين كه به كمك او نياز دارم . ) خداوند مىفرمايد : ( يا أيّها النّاس أنتم الفقراء الى اللّه و اللّه هو الغنىّ الحميد ) ( 1 )

1 - سوره فاطر ، آيه 15

591