شرح انديشه ها و محفوظات شارح است .
3 - كتاب حاضر خاصيت درسى و عمومى داشته و گاهى به مناسبت ، گريزى هم به مسائل جارى جامعه زده ; امّا اين امر با اين حال كتاب را از موضوع خود خارج نساخته و كتاب بر موضوع و جايگاه خود ايستاده‌است . آنجايى هم كه لختى از موضوع خارج شده ، براى روشن كردن كلام امام است ; چنان كه در خصوص خطبه اول نهج البلاغه كه بار فلسفى گرانى دارد بايد نخست مقدّماتى را كه مربوط به خطبه و مطالب اصلى آن است بيان كنند .
4 - غالب شروح ، در مباحث اخلاقى ، واحد تحليل را منحصراً فرد قرار مىدهند ، و يا اين كه اساساً بار سياسى و اجتماعى ندارند و يا بار اجتماعى و سياسى آن ضعيف است .
5 - ويژگى نقد گفته هاى ديگران را مگر در موارد شاذّ و نادر ندارند .
6 - مقابله نسخ و مراجعه به متن هاى متعدد و توجّه به تفاوتهاى آنها يا اصلاً رؤيت نمىشود يا به ندرت قابل مشاهده است .
7 - فاقد عنصر واژه شناسى و تاريخچه واژگان در موارد ضرورى هستند .
8 - در كتاب حاضر گاهى تفصيل ديده مىشود ; امّا خواننده برخى از شروح ديگر وقتى آنها را مىخواند احساس مىكند كه نويسندگان آنها بنا را بر اطناب گذاشته‌اند ، اطنابى كه تصنّع و تكلّف از آن به خوبى محسوس است ، و اين چيزى است كه خواننده خود مىتواند از آنها استنباط كند ، گويى نظير اين است كه كسى پيش از آغاز شرح نهج البلاغه تصميم گرفته باشد كه اين شرح در ده يا بيست جلد انتشار يابد و لذا گاه آنقدر مطلب را كش مىدهد كه مثل تخت پروكوست يونانى به قاعده شود . ( 1 )

1 - « پروكوست » يك راهزن يونانى بود كه كاروانها را چپاول مىكرد و پس از آن كه اموال آنها را تصرف مىكرد افراد را روى تختى مىخوابانيد ، هر كس كه طول قد او از اندازه تخت بزرگتر بود پايش را مىبريد تا به اندازه تخت شود ، و هر كس كه اندازه او كوتاهتر بود آنقدر او را مىكشيدند تا برابر تخت شود .

46