در آن روز چند مثال زدم كه حالا هم باز عرض مىكنم ; مثلاً « خط » خط يعنى يك چيزى كه داراى طول است ، اگر يك موجودى باشد كه فقط خط باشد ، و با ضدّ خط تركيب نشده باشد ، اين مىشود خط غيرمتناهى ، پس خطى كه فقط خط باشد خط غيرمتناهى است ، چرا ؟ براى اين كه اگر خط متناهى شد ، معنايش اين است كه تا يك جا اين طول هست و بعد از آنجا منقطع مىشود و ديگر نيست . پس خط متناهى مركّب از « خط » و « لاخط » است ; يعنى تا يك جا طول هست و بعد اين طول تمام مىشود و حدّ پيدا مىكند ، كه معناى حدّش نهايت خط است و نهايت خط هم به معنى « لاخط » است ، يعنى ديگر خط نيست . پس خط متناهى در حقيقت مركّب است از خط و حدّ ، كه حدّ عبارت است از همان لاخط . پس خط متناهى مركّب است از خط و نقيض خودش . اما اگر يك موجودى باشد كه فقط « خط » باشد ، طول باشد ، و با نقيض خودش تركيب نشده باشد ، خط غيرمتناهى است كه فقط خط خالص است . خطى كه متناهى باشد خط است با لاخط .
مثال ديگر در رابطه با نور است ، اگر يك موجودى داشته باشيم كه فقط نور باشد و مخلوط به ظلمت نباشد ، مىشود نور غيرمتناهى . نور متناهى نورى است كه با ضدّ خودش تركيب شده باشد ; يعنى نور در حدّ خاصى ، پس اگر شما گفتيد روشنايى بيست شمعى ، معنايش اين است كه روشنايى تا بيست شمع هست و زيادتر نيست ، و اين « نيست » به معناى عدم نور است . پس نور متناهى مركّب است از نور و عدم نور كه عدم نور به معناى ظلمت است . اما اگر يك موجودى باشد كه فقط نور باشد و غير از نور چيز ديگرى نباشد ، اين مىشود نور غيرمتناهى .
هستى هم همين طور است . اگر گفتيم هستى كه فقط هستى خالص باشد ، يعنى صرافتاً هستى باشد و غير از هستى چيز ديگرى نباشد ، مىشود هستى غيرمتناهى . پس هستى متناهى آن هستى است كه در حدّ خاصى باشد ، مثلاً انسان يك هستى دارد كه آن هستى در حدّ خاصى است ، و لذا آثار خاصى بر آن مترتّب است .

165