اخلاص عملى ، اخلاص عقيدتى و اخلاص فنايى سپس حضرت مىفرمايد :
« وَكَمالُ تَوحِيدهِ الاِْخلاصُ لَهُ » ( و بالاترين مرحله توحيد خداوند اخلاص براى اوست . ) سه معنا براى « الاخلاص له » ذكر شده است كه هر سه معنا ظاهراً درست باشد : يكى اين كه « الاخلاص له » معنايش اين است كه در مقام عمل شما كارهايى را كه انجام مىدهيد مخلصانه و فقط براى خدا باشد ، اگر در زندگى اهل فعاليت و تلاش هستيد يا اداره امور سياسى كشور به دست شماست و . . . هر كارى را كه انجام مىدهيد براى رضاى خدا بايد انجام دهيد . پس در حقيقت همانطور كه توحيد به قلب انسان باور شده است ، در متن زندگى هم اين توحيد را پياده كند . به خاطر حسن و حسين و هوى و هوس و ريا و رياست كار نكند . مثلاً بگويد : خدايا من كشاورزى مىكنم براى اين كه تو دستور داده اى كه تحصيل رزق حلال كنم ، علاوه بر آن سطح توليد را بالا مىبرم تا كشور اسلامى از بيگانگان بى نياز شود . تجارت و درس خواندن و ساير كارها هم همين طور . پس اگر مراد از « الاخلاص له » اخلاص در مقام عمل باشد به اين معناست كه توحيد ، صرف اعتقاد نباشد ، به شكلى كه قلباً به توحيد اعتقاد داشته باشيم اما در عمل و متن زندگى هواى نفس و خواسته هاى ديگران را هدف قرار دهيم ; بنابراين « الاخلاص له » در حقيقت به معناى توحيد عملى است كه انسان خالصاً مخلصاً لوجه الله كار كند .
احتمال ديگرى كه ذكر كرده اند اين كه « كمال توحيده الاخلاص له » به اين معناست كه خدا را خالص كنى از صفات نقص . وقتى شما يك خدا قائل هستيد ، اين خدا را همانطور كه هست اعتقاد داشته باشيد ، يعنى خدايى كه كامل است و نقص ندارد ، جسم نيست ، جزء ندارد ، احتياج به مكان و زمان و جهت ندارد ، براى

184