اين كه زمان و مكان و جهت از لوازم اجسام است و خداوند فوق جسم است ; « الاخلاص له » يعنى معتقد بشوى كه خدا جسم و جوهر و عَرَض نيست ، زيرا جسم مركّب است و خدا تركيب ندارد ، عَرَض احتياج به محلّ دارد و خدا احتياج ندارد . به طور كلّى در ذات خدا نقص راه ندارد و كمال مطلق است و فوق عالم مادّه و طبيعت است .
معناى سوّم « الاخلاص له » كه در حقيقت يك معناى عرفانى است ، اين است كه اگر انسان خداشناس باشد به جايى مىرسد كه از غير خدا غفلت مىكند ، و اگر موجودات ديگر را هم مىبيند آنها را آينه حق مىيابد . همان گونه كه پيغمبراكرم ( صلى الله عليه وآله و سلم ) به طورى كه به او نسبت داده اند مىفرمايد : « اللّهمّ ارنا الاشياءَ كما هى » خدايا موجودات را به ما بنما همانطور كه هستند ; يعنى وابسته به خدا هستند و جلوه هاى او مىباشند . يافتن به همان شكل كه انسان در آينه نگاه مىكند ولى از آن غفلت دارد و فقط صورت را مىبيند ، موجودات را نيز به عنوان آينه حق مىبيند و از غير خدا غفلت دارد و حتى از خود نيز غفلت دارد . در اينجا « فناء فى الله » است ; يعنى انسان در « حق » فانى مىشود ، اين كه خطاب به حضرت موسى ( عليه السلام ) شد كه ( لن ترانى ) يعنى تا به خودت و خوديت خودت توجّه دارى مرا نخواهى ديد .
اگر انسان از خود غفلت كرد و فقط به حق تعالى توجه كرد ، آن ديگر شرك نيست ، ولى اگر موجودات ديگر را گرچه مخلوق خدا بيابد ولى بالاخره براى آنها استقلال قائل شود ، اين خود يك نوع شرك است . پس « كمال توحيده الاخلاص له » يعنى ديد و درك خود را براى خدا خالص كردن و فناء فى الله پيدا كردن و از خود بى خود شدن و فقط به خدا توجّه داشتن ، موجودات ديگر را هم اگر مىبينيم آن طور كه هستند يعنى آئينهوار ببينيم و همه را جلوه ذات حق ببينيم . شاعر مىگويد :

185