بسم الله الرحمن الرحيم « وَكَمَالُ تَوْحِيدِهِ الاِْخْلاَصُ لَهُ ، وَكَمَالُ الاِْخْلاَصِ لَهُ نَفْىُ الصِّفَاتِ عَنْهُ ، لِشَهَادَةِ كُلِّ صِفَة أَنَّهَا غَيْرُ الْمَوْصُوفِ ، وَشَهَادَةِ كُلِّ مَوْصُوف أَنَّهُ غَيْرُ الصِّفَةِ ; فَمَنْ وَصَفَ اللهَ سُبْحَانَهُ فَقَدْ قَرَنَهُ ، وَمَنْ قَرَنَهُ فَقَدْ ثَنَّاهُ ، وَمَنْ ثَنَّاهُ فَقَدْ جَزَّأَهُ ، وَمَنْ جَزَّأَهُ فَقَدْ جَهِلَهُ ، وَمَنْ جَهِلَهُ فَقَدْ أَشَارَ اِلَيْهِ ، وَمَنْ أَشَارَ اِلَيْهِ فَقَدْ حَدَّهُ ، وَمَنْ حَدَّهُ فَقَدْ عَدَّهُ ، وَمَنْ قَالَ « فِيمَ ؟ » فَقَدْ ضَمَّنَهُ ، وَمَنْ قَالَ « عَلاَمَ ؟ » فَقَدْ أَخْلَى مِنْهُ » سخن در اين بود كه حضرت فرمودند : « و كمال التّصديق به توحيده » تصديق كامل خداوند به اين است كه خداوند را همان طورى كه هست بيابيم . مطابق حديثى كه از توحيد صدوق نقل شد - به نقل از حضرت على ( عليه السلام ) - توحيد خداوند به دو معناست : يكى اين كه خداوند حقيقتى است كه ثانى ندارد ; براى اين كه خداوند حقيقت هستى است و حقيقت هستى كه نيستى در ذاتش راه نداشته باشد غيرمتناهى است و در غيرمتناهى « دو » فرض نمىشود . معناى ديگر توحيد اين است كه ذات خداوند بسيط است ; يعنى هستى است و نيستى در ذاتش راه ندارد ، جزء ندارد و مركّب از اجزاء نيست . به اصطلاح معناى اوّل را « واحد » و معناى دوّم را « احد » مىگويند .

183