يك حرف جامد كه در ميان كلمات اجتماع نوشته شده و آن كلمات در رديفبندى سطرهاى كتاب تاريخ جامعهء خويش قرار گرفته كه در مجموع كتاب تاريخ بشرى وابسته به جهان بزرگ هستى ، نه از حرف و كلمات و ابواب پيشين اطلاعى دارد و نه از حروف و كلمات پيشين ، نه از هدف كتاب خبرى دارد و نه از تأليف كنندهء آن چند جملهء ديگر را كه روشنگر جملات فوق است از كارل مانهايم مىآوريم : « اما براى منظور محدودتر تحليلى ما ، كه مىتوانيم آن را تاريخ جامعه شناسانهء وجوه انديشه نامگذارى كنيم ، روشن گرديد كه مهمترين تغييرات در ساختمان فكرى عصرى كه ما بدان پرداخته‌ايم ، در پرتو تغيير شكلهاى عنصر اوتوپيايى فهم پذير مىگردند . بنا بر اين امكان دارد در آينده در جهانى كه هيچ چيز در آن تازه نيست كه در آن همه چيز بپايان رسيده است و هر لحظه همانا تكرار گذشته است ، بتواند وضعى به وجود آيد كه در آن ، انديشه از هر گونه عنصر ايده ئولوژيكى و اوتوپيايى يكسره خالى باشد . امّا حذف كامل عناصر فوق واقعيت از جهان ما ، ما را به توجه به امور جزئى خواهد كشانيد كه در نهايت ، معنيش زوال ارادهء بشرى است .
اساسىترين تفاوت ميان اين دو نوع فرا روندگى از واقعيت در اينجا نهفته است .
در حالى كه زوال ايده ئولوژى فقط براى قشرها نمايانگر يك بحران است و عينيت كه ناشى از نقاب دريدگى ايده ئولوژىهاست ، هميشه براى جامعه بطور كلى حكم روشنگر را دارد . نابودى كامل عنصر اوتوپيائى از انديشه و عمل انسان بدان معناست كه طبيعت بشر و تكامل انسان كيفيتى كاملا تازه بخود خواهد گرفت .
نابودى اوتوپيا منجر به ايجاد موقعيت ايستائى مىشود كه در آن خود انسان تا حدّ يك شيئى پستى مىگيرد . آن گاه ما با بزرگترين پارادكس ( معمّا ، تضاد نمايى ) رو به رو مىشويم . يعنى اين پارادكس كه انسان كه به بالاترين تسلَّط عقلى بر هستى رسيده است ، بدون هيچ آرمانى بر جاى مانده و به مخلوق انگيزشها و محركهاى آنى بدل شده است . بدينسان آدمى پس از يك دورهء تحولى پيچا پيچ طولانى ، امّا قهرمانانه ، درست در والاترين مرحلهء آگاهى ، وقتى كه تاريخ ديگر همان سرنوشت كور نيست و بيش از پيش بصورت آفرينش خود انسان درميآيد ،

39