اين اوصاف عالى را بوسيلهء نورافكنهاى فوق دانشها و بينشهاى معمولى مشاهده ميكنند و در نتيجه چهرهء دنيا براى آنان دگرگون مىشود و بمرحلهء آشنايى با عالم هستى مىرسند و آن را مجمعى از جريانات رياضى و زيبائى جاذب و عظمت خيره كننده در مىيابند .
پس از اين سياحت و تحقيق و جهان بينى عميق به قلمرو درون وارد ميشوند ، شخصيت را در نهايت صيقل و شفافيت مىبينند و بخوبى احساس مىكنند كه چنان عظمت و شفافيتى نمىتواند ساخته خود انسان بوده باشد و اين موجود بزرگ كه مىتواند جهان هستى را كلا دريابد ، و بالاتر از آن ، جلوه گاه عظمت الهى باشد ، فوق عوامل سازندهء جهانى و بشرى است كه براى تكامل لا ينقطع آمادگى نشان مىدهد ، با آغاز تكاپو براى تكامل نيروهاى شگفتانگيز از نهانگاه درون به فعاليت مىافتند و راه را براى مقصد هموار مىسازند . در اين مشاهدات و تكاپوها استناد همهء نيروها و استعدادها را بخدا در مىيابند و مىبينند همهء آنها جز اراده حركت به سوى كمال كه نيروى آن هم از خدا است ، ساختهء خدا مىباشد ، در اين مرحله خدا ساختگى خود را بخوبى در مىيابند . بهمين جهت است كه با اخلاقترين و خنده روترين و متواضعترين مخلوقات مىباشند . اين خدا ساخته‌ها هستند كه مىتوانند دست انسانها را كه خود را جزئى از آنها مىدانند گرفته و بسوى كمال اعلا رهنمون شوند .
36 - « و سيهلك فىّ صنفان : محبّ مفرط يذهب به الحبّ الى غير الحقّ و مبغض مفرط يذهب البغض الى غير الحقّ و خير النّاس فىّ النّمط الأوسط فالزموه » [1] .
( و در بارهء من دو گروه به هلاكت مىافتند : آن هواخواه علاقمند كه افراط مىكنند و آن افراط او را از جادهء حق منحرف مىسازد و كسى كه در بغض و خصومت با من افراط مىنمايد و آن افراط او را به باطل مىكشاند ، بهترين مردم در بارهء ارزيابى من گروه معتدلند ، با اين گروه موافقت كنيد ) .

[1] ط 125 ج 2 ص 11 .

300