اولين كسانى بودند كه حق على را از او سلب كردند و با او مخالفت ورزيدند و بر اين كار اتفاق كرده بودند . . . تو در جاى خود بنشين ، و در برابر من كه پدرت بالش ملك را براى من آماده كرده است ، عرض اندام مكن ، اگر تصدى ما باين كه اشغال كرده‌ايم ، صحيح است ، پدر تو اين مقام را بر خود اختصاص داده و ما هم شركاى او هستيم . اگر پدرت پيش از ما اين اقدام را نكرده بود ، ما با على بن ابي طالب مخالفت نمىكرديم و زمامدارى را به او تفويض مىنموديم » [1] .
34 - « اىّ دار بعد داركم تمنعون و مع اىّ امام بعدى تقاتلون » [2] .
( از كدامين وطن و اجتماعى غير از وطن و اجتماع خودتان دفاع خواهيد كرد و در سپاه كدامين رهبرى غير از من جنگ خواهيد نمود ) .
مادامى كه اجتماع و آشيانهء زندگى خود را نشناخته‌ايد ، رهبر واقعى خود را تشخيص نخواهيد داد و بالعكس .
مگر در روى اين كرهء خاكى زندگى نمىكنيد مگر با روابط گوناگون با همنوع خود در تماس نيستيد مگر معناى زندگى را درك نكرده‌ايد آيا هنوز ضرورتها و شايستگىهاى زندگى اجتماعى را ياد نگرفته‌ايد آيا مشاهدات و تجارب زندگى گذشتگان و ساير اقوام و ملل ، تاكنون نتوانسته براى شما اصول و قوانين حيات را قابل لمس بسازد شما مگر خودتان را انسان نناميده‌ايد ، اگر واقعا انسانيد چطور معناى عدالت و لزوم آن در زندگى فردى و اجتماعى ، براى شما قابل درك نشده است شما كى و با كدامين عوامل مىخواهيد سود و زيان خود را بشناسيد چه علت دارد كه نمىتوانيد خودتان را براى خويشتن مطرح كنيد شما كه بجهت خودخواهىهاى احمقانه اهميّتى به اجتماع و آشيانهء زندگى خود نمىدهيد ، توقع داريد كه ديگران از خودخواهىهاى

[1] تاريخ صفين - نصر بن مزاحم چاپ دوم - مصر - ص 119 و 120 و مروج الذهب - مسعودى چاپ مصر ( سعادت ) ج 3 ص 21 و 22 و شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد ج 1 ص 284 و جمهرة رسائل العرب - احمد زكى صفوت ج 1 ص 545 و 546 .
[2] ط 29 ج 1 ص 70 .

293