البلدان » در بيان ( خم ) و زبيدى حنفى در « تاج العروس » و نبهانى در « المجموعة النبهانيّه » .
( واقعهء غدير خم ) رسول خدا صلَّى اللَّه عليه و آله در دهمين سال هجرت ، زيارت خانه خدا ( كعبه ) را با اجتماع مسلمين آهنك فرمود . و در ميان قبايل مختلفه و طوائف اطراف بر حسب امر آنحضرت اعلان شد ، و در نتيجه گروه عظيمى بمدينه آمدند تا در انجام اين تكليف الهى ( اداى مناسك حج بيت اللَّه ) از آنحضرت پيروى و تعليمات آنحضرت را فرا گيرند .
اين تنها حجّى بود كه پيغمبر صلَّى اللَّه عليه و آله بعد از مهاجرت بمدينه انجام داد ، نه پيش از آن و نه بعد از آن ديگر اين عمل از طرف آنحضرت وقوع نيافته و اين حج را باسامى متعدد در تاريخ ثبت نموده‌اند ، از قبيل : حجة الوداع - حجة الاسلام - حجة البلاغ - حجة الكمال - حجة التمام [1] .
در اين موقع رسول خدا صلَّى اللَّه عليه و آله غسل و تدهين فرمود و فقط با دو جامهء سادهء ( احرام ) كه يكى را بكمر بست و آنديگر را بدوش افكند روز شنبهء بيست چهارم يا بيست پنجم ذيقعدة الحرام بقصد حج پياده از مدينه خارج شد و تمامى زنان و اهل حرم خود را نيز در هودجها قرار داد ، و با همه اهل البيت خود و باتفاق تمام مهاجرين و انصار و قبايل عرب و گروه عظيمى از خلق حركت فرمود [2] .
اتفاقا در اين هنگام بيمارى آبله - يا حصبه - در ميان مردم شيوع يافته بود و همين عارضه موجب گرديد كه بسيارى از مردم از عزيمت و شركت در اين سفر باز

[1] آنچه بگمان ما ميرسد ( و گمان اهل هوش و فراست همانند يقين است ) اينست كه وجه ناميدن حجة الوداع به بلاغ بمناسبت نزول آيه تبليغ * ( يا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ . ميباشد و همچنين ناميدن آن به كمال و تمام نيز بمناسبت نزول آيه * ( الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتِي ميباشد .
[2] طبق مندرج در جلد 3 طبقات ابن سعد ص 225 و ( الامتاع ) مقريزى ص 511 و جلد 6 ارشاد السارى ص 429 .

29