بچنين واقعهء مهمى ( اگر چه با سادگى و بساطت هم شده ) ذكرى بنمايد و يا چنانچه تحت تأثير عواطف قومى و مسخّر هيجانات فتنه جويانهء طايفهء خود شده ذكر اين قضيه تاريخى را با امورى كه در پيرامون اين قضيه از لحاظ انتقاد در دلالت آن مورد نظر او است توام نمايد .
( اينكه گفتيم : انتقاد در دلالت . . . اين تنها جهتى است كه ممكن است دستاويز ايجاد اختلاف قرار گيرد ! ) زيرا براى مورّخين از اين قبيل مقدور و ميسّر نخواهد بود كه بر سند و مدارك اين قضيه طعنى وارد كنند و يا آنرا ضعيف بشمارند ؟ زيرا با آن جهد و مشقتى كه پيغمبر صلَّى اللَّه عليه و آله در كيفيّت ( زمانى و مكانى ) ابلاغ اين امر در روز غدير خم بر خود هموار فرمود وقوع اين قضيّه طورى است كه حتى دو نفر هم در آن اختلاف ندارند . هر چند بعلل اغراض و شائبه هائى كه بر افراد آگاه و بينا پوشيده نيست در مدلول و مفاد آن تشكيل اختلاف داده‌اند . . . ؛ ؛ اينك ، بذكر و خصوصيات مؤرخينى كه واقعهء غدير خم را در آثار و كتب تاريخى خود ثبت نموده‌اند مبادرت ميشود :
نام مورّخ / تاريخ فوت او / نام كتاب او 1 - بلاذرى / 279 هجرى / انساب الاشراف 2 - ابن قتيبه / 276 « المعارف » و « الامامة و السياسه » 3 - طبرى / 310 هجرى / كتابى در خصوص اينموضوع نوشته 4 - ابن زولاق ليثى مصرى 278 هجرى / در تأليف خود 5 - خطيب بغدادى 463 هجرى در تاريخ خود 6 - ابن عبد البرّ 464 هجرى الاستيعاب 7 - شهرستانى 548 هجرى الملل و النحل 8 - ابن عساكر 571 هجرى تاريخ شام 9 - ياقوت حموى 626 هجرى جلد 18 معجم الادباء صفحهء 84 چاپ اخير 10 - ابن اثير 630 هجرى أسد الغابه

23