كنجكاو و باريك بين بر چگونگى آن آثار و منقولات واقف و چون آنها را خرافى و موهوم يافتند بطرد و ردّ آن پرداخته و بىباكانه زبان و قلم بطعن بر تاريخ گشودند ! آن ساده لوحان ندانستند كه اين آثار بىاساس ، و كوركورانه دست بدست گشته و آلت اجراء مطامع اشخاصى بوده ، و اين افراد دقيق و متتبّع نيز توجه نكرده‌اند كه آنچه در خور طعن و طرد است ، همان پرگوئىها و بدكرداريهاى نويسندگان بىشخصيّت است ! ! و اصل فنّ تاريخ در خور طعن و سرزنش نبوده - ؛ و اگر بخواهيم شواهد اين دسته از ترهات و ياوه سرائىها را كه تاريخ بآن ممزوج گشته بيان كنيم سخن بطول ميانجامد و با وضع اين كتاب سازش ندارد . بلى : اينطور . حقايق و واقعيات در بين دو روش نامطلوب افراد و تفريط پنهان گشته و فداى اميال و شهوات گرديد ! !
پس بر اهل بحث و تحقيق است ، كه در غور و بررسى در اين وادى از آهنگهاى ناموزون فرق مختلفه و هو و جنجال بر كنار مانده و بدون تمايل بگروه خاص و دور از عوامل حبّ و بغض ، فقط اصول مسلَّمه را مقياس تشخيص قرار دهند و آنچه با مقياس مزبور تطبيق نكرد بىدريغ آنرا طرد و آنچه مورد اعتماد قرار گرفت بپذيرند بتفصيلى كه در اينجا گنجايش شرح آن نيست .
( اهميّت « غدير خم » در تاريخ ) در نظر هيچ خردمندى ترديد پذير نيست كه شرف و برترى هر چيزى بسته بفايده و نتيجهء آن چيز است .
بنا بر اين قاعده : در ميان موضوعهاى تاريخى نخستين امرى كه ميتواند متضمن مهمترين فوايد و نتايج باشد موضوعى است كه دين الهى بر آن پايه گذارى شده و كيش و آئينى بر اساس آن استوار گشته و قوائم و استوانه‌هاى مذهبى بر آن نصب و امّتى از آن بوجود آمده باشد و دولتهائى بر آن مبنى و اساس متشكل وصيت شهرت آن مداوم و ذكر آن جاودانى گرديده باشد .

21