مأمون : و اين روايت : « هر كس خدا را به گناهى كوچك يا بزرگ نافرمانى كند و آن گناه را عادت خود قرار دهد و اصرار بر آن ورزد ، وى در ميان طبقه هاى جهنم مخلَّد خواهند بود » .
دانشمندان : بلى .
مأمون : به من بگوييد از حال مردى كه امت او را اختيار و به عنوان خلافت نصب مىكنند ، آيا رواست كه او را خليفه رسول خدا و از جانب خدا بدانند در صورتى كه پيغمبر او را جانشين خود قرار نداده است ؟
اگر بگوييد : بلى ! اين مكابره است و اگر بگوييد : نه ، لازم مىآيد كه ابو بكر نه خليفه رسول خدا و نه از جانب خدا باشد و شما بر پيغمبر خدا دروغ بسته باشيد بنا بر اين شما از كسانى خواهيد بود كه پيغمبر آنان را به دخول در آتش وعده داده است مرا آگاه كنيد كه در كدام يك از دو گفتار خود صادق هستيد در اين گفته كه : پيغمبر از دنيا رفت و جانشين براى خود قرار نداد يا در اين كلام خود خطاب به ابو بكر : « اى خليفه رسول خدا » اگر ادعا كنيد كه در هر دو گفته صادق هستيد اين محال است زيرا آن دو گفته نقيض يك ديگر هستند ، و اگر يكى را راست مىدانيد ديگرى باطل مىشود پس بترسيد از خدا و به خود آييد و تقليد كوركورانه را رها كنيد و از امور شبه ناك بپرهيزيد ، همانا به خدا سوگند كه خداوند عبادت هيچ بنده اى را نمىپذيرد مگر آنچه را تعقل كند و آنچه را يقين بداند كه حق است ريب و شبهه شك است و ادامه دادن به شك ، كفر به خداوند تعالى است و چنين كسى در آتش خواهد بود .
مأمون : به من بگوييد : آيا رواست كه يكى از شما برده اى بخرد چون او را خريد ، بنده آقا و مشترى ، بندهء او گردد ؟
دانشمندان : نه .
مأمون : پس چگونه رواست كسى را كه شما به پيروى از هوى و هوس نفسانى در گرد او جمع شديد و خود شما او را خليفه كرديد او خليفه شما بشود با اين كه شما او را بدان سمت انتخاب كرده‌ايد ؟ آيا شما خلفا بر وى نيستيد ؟ شما خود خليفه

121