در كتاب عيون اخبار الرضا اضافاتى بر آنچه ابن عبد ربه در كتاب « عقد الفريد » آورده است ، ديده مىشود اين اضافات از نظر قوت استدلال و اشتمال بر احتجاج و مناظره اى كه نظير آن كمتر در مناظرات ديگر ديده مىشود ، براى پژوهندگان بسيار سودمند به نظر مىرسد ، از اين رو براى تكميل آنچه ابن عبد ربه در كتاب خود نقل كرده است ، پاره اى از اضافات كتاب عيون را در دنبال آنچه از كتاب ابن عبد ربه ترجمه شده است در اينجا مىآوريم تا مزيد بر استفاده و آگاهى حقيقت پژوهان گردد در عقد الفريد طرف مناظره را فقيهان ذكر كرده ولى در عيون اخبار الرضا طرف مناظره را جماعتى از اهل حديث و گروهى از اهل كلام و نظر نوشته است .
در آغاز مناظره مأمون خطاب به فقيهان چنين مىگويد :
مأمون : اگر مىخواهيد من آغاز به پرسش كنم و اگر نه ، شما آغاز كنيد .
محدثان : ما آغاز به سؤال مىكنيم .
مأمون : شروع كنيد به ترتيبى كه نخست يك تن سخن بگويد ، آنگاه اگر ديگرى افزون بر گفتهء وى دارد ، بگويد و اگر در گفتهء او لغزش ديد آن را درست كند .
يكى از محدثان : ما چنان عقيده داريم كه بهترين مردمان پس از پيغمبر خدا صلى الله عليه و آله و سلَّم ابو بكر است به دليل روايتى كه از پيغمبر رسيده و همه بر صحت آن اجماع دارند روايت اين است : « اقتدا كنيد به كسانى كه پس از من هستند ، ابو بكر و عمر » [1] .
چون پيغمبر رحمت امر كرده است كه مردم به آن دو اقتدا كنند ما دانستيم كه آنان بهترين مردم مىباشند زيرا پيغمبر چنين دستورى نمىدهد مگر در بارهء بهترين مردم .
مأمون : روايات بسيار است و ناگزير ما يا بايد همه آنها را درست بدانيم يا همه را باطل ، يا آنكه پاره اى را حق و برخى را باطل . اگر بگوئيم همه حق است ، همه باطل خواهد بود ، زيرا بعضى از روايات ، ناقص روايت ديگرى است و اگر گوئيم همه باطل است لازم مىآيد كه دين و احكام دين باطل گردد چون از شقوق سه گانه

[1] « اقتدوا بالذين من بعدى ابو بكر و عمر » .

111