فهناك يقال : ويل لمن أجرى الله على يديه الشرّ ، فلا يلزم مدح العبد و ذمّه ، أو ثوابه و عقابه على فعل غيره ، و بهذا الاعتبار يجمع بين الأدلَّة و الأخبار ، و تستقيم معانيها و يلتئم تنافيها ، و الله أعلم .
و از على بن ابراهيم از محمد بن عيسى از يونس از بكار بن كرم از مفضل ابن عمر و عبد المؤمن انصارى از ابو عبد الله عليه السلام نقل كرده كه حضرت فرمود :
خداوند بلند مرتبه فرموده : من خداى يگانه اى هستم كه خير و شر را ايجاد كرده‌ام . پس خوشا به حال كسانى كه خير را به دست آنها اجرا مىكنم و واى به حال كسانى كه شر را به دست آنها اجرا مىكنم و واى به حال كسانى كه در اين مسائل شك و ترديد كنند .
يونس گفت : مقصود خداوند كسى است كه انكار اين مطالب را مىكند ، نه كسى كه در آنها تفكر و تفقه مىكند .
مؤلف مىگويد : اولا ، منظور خداوند از نهان اين است كه كسى نبايد اين گفته‌ها را انكار كند . ولى مىتواند در بارهء آنها تحقيق نمايد و معانى دقيق اين گفته‌ها را بداند .
باز هم مؤلف مىگويد : من اين دو حديث را به اين جهت در اين باب ذكر كرده‌ام كه اينها عينا مانند حديث قبلى بودند و اگر چه ممكن است اين دو حديث از احاديثى باشد كه به غير از موسى عليه السلام وحى شده است و ثانيا ما بايد معناى اين حديث را كه مىگويد : خداوند شر را خلق كرده ، حمل بر مجرد تعبير كنيم . و يا اين كه بگوييم : منظور از خلقت شر و خير اين است كه خداوند نيروهايى را كه اين اعمال از آن ناشى مىشود آفريده است ( مانند آفرينش ، شهوات ، غرايز ، خشم ، حب ذات و غيره ) . و يا اين كه بگوييم : منظور از خير آن كارهايى است كه فطرت بشر بر آنها مايل است و مقصود از شر آن است كه بشر بر آنها مايل است و مقصود از شر اين است كه شر فطرتا از آنها بدش مىآيد .

90