به اتّفاق واقع مىشود و عالم را مدبّر حكيمى نيست و از جملهء چيزها كه حجّت خود قرار مىدادند آن بود كه گاه هست از اناث ، كه فرزندان بر خلاف مجراى عادت متولد مىشوند ، مانند : آدمى كه يك عضوش ناقص است ، يا يك عضوش زايد است ، يا با خلقت مشوه و قبيح متولد مىشود و بر خلاف خلقت انسان به وجود مىآيد ، پس اينها را دليل مىكردند بر ابطال مدبّر حكيم و « ارسطاطاليس » [1] حكيم رد كرد بر ايشان و گفت :
چيزى كه گاهى بنا بر عارضى چند كه در رحم حادث شود به عمل آيد ، منافات ندارد با آن كه عقل حكم كند كه چون اكثر امور بر قانون حكمت واقع مىشود البته مدبّر حكيمى مىبايد . و تو اى مفضّل :
مىبينى كه اصناف حيوانات اكثر ايشان بر يك مثال و بر يك نهج

[1] . ارسطو فرزند نيقوماخوس از حكماى مبرز جهان است كه در سال 384 قبل از ميلاد در استاگيرا از بلاد مقدونيه از مادر متولد شد و در شصت و سه سالگى به سال 322 قبل از ميلاد درگذشت او در هفده سالگى به آتن سفر كرده و نزد افلاطون دانش آموخته است . رهبر فرزانه انقلاب آيت اللَّه خمينى - رضوان اللَّه عليه - در باره او مىنويسد : تعليمات منطقى و قواعد علم ميزان كه پايه دانش بشرى است مرهون تلاشهاى اين فيلسوف بزرگ است چون بنيان تعاليم منطقيه كرد به معلم اول مشهور شد و شيخ الرئيس اعجوبه روزگار در پيش تعاليم اين بزرگ مرد زانو به زمين زد و زمين ادب بوسيده و به گفته شيخ الرئيس تاكنون به قواعد منطقيه كه ارسطو بنا نهاده احدى را ياراى اشكال نبوده و آراء متين او دستخوش نقض و ابرام نشده مرحوم آيت اللَّه شعرانى مىنويسد : زهى افتخار براى ارسطو كه نامش به تعظيم و مدح در كلام سليل نبوت برده شود و سزد كه بر اقران خود بدين فضل مباهات كند گوئى حافظ از زبان حال او گفته است : < شعر > من كه باشم كه بر آن خاطر عاطر گذرم لطف هامى كنى اى خاك درت تاج سرم < / شعر > آثار برجسته او عبارتند از : رساله نفس ، طبيعيات ، كائنات و

229