طعامها و ميوه‌ها را لطيف مىگرداند و آتش را مىافروزد و چيزهاى تر را مانند جامه و غير آن را خشك مىكند . مجملًا حيات اشياء به باد است و اگر باد نمىبود گياه‌ها پژمرده مىشدند و حيوانات مىمردند و چيزها گرم و فاسد مىشدند .
[ عناصر اربعه ] فكر كن اى مفضّل : در جواهر چهارگانه كه هر يك را حق تعالى به قدر احتياج مردم آفريده از آن جمله زمين است كه آن را وسيع گردانيده تا وفا كند به مساكن و مراعى و مزارع بنى آدم و منابت اخشاب و احطاب ايشان و به عمل آيد از آن ادويه و عقاقير عظيمه و معادن جسيمة المنفعه .
و گاه باشد كه جاهلى گويد كه چه منفعت متصوّر است در بيابانهاى خالى و صحراهاى وسيع و حال آن كه اينها مأواى وحشيان و مسكن ايشان است و محل فرح و تمتع انسان است و موجب مزيد وسعت ايشان است كه اگر خواهند قرى و اوطان خود را بدل توانند كرد .
و بسا بيابانهاى چول [1] كه در وقتى محل قصور و بساتين گرديده و مردم به آنجا نقل كرده‌اند و وطن ساخته‌اند .
و اگر اين وسعت زمين نبود مردم مانند جمعى بودند كه در حصار

[1] . چول : بيابان بىآب و علف ، جاى خالى از آدمى . فرهنگ عميد ، ج 2 ، ص 904 .

179