دست يافته و عشقى فراوان به علم و دانش دارد » . و صرف نظر از گفتار ابن ابى طىّ كه : « وى در علم كلام و فقه و جدل پيشتاز است » .
و امّا در بارهء عمل او ، همين گفتار شريف ابى يعلى جعفرى در عبادت او كافى است كه : « اندكى به شب مىخفت و سپس برخاسته به نماز و مطالعه و درس مىپرداخت » ، و همين دليل است كه وى مردى شب زنده دار بوده چه كه نماز شب بهترين شاهد اخلاص و صفاى قلب و دعوى صدق ايمان است . و نيز بيشتر روزها را روزه مىداشته كه ابن ابى طىّ گفته : « بسيار نماز و روزه بجاى مىآورد » .
و امّا در زمينهء زهد و سادگى و خشونت لباس و سطح پائين بودن زندگى و فروتنى قلبى وى به سخن ابن حجر گوش فرادار . و بايد دانست كه خشونت خوراك و پوشاك از ويژگيهاى حضرت مسيح ( ع ) ، و فروتنى قلبى از ويژگيهاى حضرات زكريّا و يحيى و مادر يحيى عليهم السّلام بوده است .
و امّا در زمينهء انفاق ، سخن ابن ابى طىّ را بخاطر بسپار ، و در زمينهء مجاهدت در راه خدا به اين گفتار توجّه نما كه : « او را دويست تصنيف و تأليف است » صرف نظر از تدريس و تعليم او حتّى در ساعات نيمه شب چنان كه ابن ابى طىّ گفته است .
تمامى اين صفات و كمالات ، از ايمان درست او به حق ، و شدّت و سختگيرى وى در امور الهى ، و استواريش در دين ، و عمل خالصانه اش براى حق ، و فنايش در ولايت محمّد ( ص ) و آل عصمت عليهم السّلام خبر مىدهد ، و گواهى صادق بر همهء اينهاست .
شاگردانى كه بدست وى تربيت يافته و در مكتب او پرورده گشته و از شاخسار دانش او خوشه چيده‌اند كسانيند كه خود فخر به آنان افتخار مىورزد ، و روزگار از شرفى كه بوجود آنان يافته به خود مىبالد ، و هر كدام چون قمرى در فلك علم و دانش ، و ستاره‌اى در آسمان فهم و كوشش مىدرخشند .
در هر رشته‌اى از علوم ادبى ، فقهى ، اصولى ، كلامى ، تاريخى كه بنگرى شاگردان وى را در رديف اوّل از صاحبان آن علوم مىيابى ، بلكه پاره‌اى از آنان پايه گذار و يا مجدّد آن علوم بوده‌اند ، و نام گرامشان در طول تاريخ آن علوم پيوسته بر سر زبانهاست . البتّه مرحوم شيخ مفيد كه استاد همهء آنهاست رأس و رئيس و اصل و ريشهء تمامى ايشان به حساب مىآيد . راستى كه خداى سبحان

5