زمانها با او همراه نباشد ( چه او بوده و زمانى نبوده ) ، و مكانها او را در بر نگيرد ، و چرت و پينكى او را نر بايد ، و صفات زائده ( يا توصيف آفريدگان ) او را محدود نسازد ، و ابزار و ادوات سودى بوى نرساند ، بودش بر هر زمانى پيشى گرفته ، و وجودش بر عدم سبقت داشته ، و ازليّت وى از ابتداى زمان جلوتر بوده .
از اينكه آفريدگانش را شبيه آفريده دانسته شود كه خودش شبيه و نظيرى ندارد ، و از اينكه ميان اشياء و ضدّيّت انداخته دانسته شود كه خود ضدّى ندارد ، و از اين كه مقارنت ميان امور ، برقرار ساخته روشن مىشود كه او را قرينى نيست .
روشنى را با تاريكى ، و سرما را با گرما ضدّ هم ساخت ، و ميان اشياء دور از هم الفت و هماهنگى انداخته ، و اشياء نزديك بهم را از هم جدا ساخته . اين اشياء با پراكندگى و جدائى خود بر جدا ساز خود دلالت كنند ، و با هماهنگى خود بر هماهنگ آورندهء خود رهنما باشند ، خدا - عزّ و جلّ - فرموده : « و از هر چيز جفت آفريديم شايد ياد آور شويد [1] » . ذاريات : 49 .
معنى و مفهوم ربوبيّت خداوندى در او بود آنگاه كه اصلا مربوبى نبود ، و حقيقت الهيّت را داشت آنگاه كه مألوهى نبود [2] ، و معناى عالميّت را دارا بود

[1] ممكن است مراد از جفت در اين آيه شريفه ضدّ باشد يعنى از هر چيزى دو ضد آفريديم مانند مثالهاى بالا ( نور و ظلمت ، سرما و گرما ) بخلاف خداوند كه او را ضدّى نيست . و ممكن است مراد از جفت ، قرين و همشكل باشد چنانچه هر چيزى هم سنخ خود را در آفرينش دارد .
[2] الهيّت در اينجا بمعنى صاحب تأثير و تصرف بودن است و مقابل آن مألوه است كه بمعنى مخلوق و چيزى است كه تحت تصرف إله واقع مىشود .

285