دوّم از آن معانى واگذار كردن خلق و رزق به ايشانست ، و چنين به نظر ميرسد كه اين نيز به همان معنى اوّل بازگردد ، و فساد اين دو معنى از طرف امام صادق و امام أبو الحسن رضا عليهما السّلام وارد شده است . به همان تعليقه ص 8 رجوع شود .
سوّم از معانى تفويض تنها واگذار كردن تقسيم ارزاق است ، گاهى عنوان مفوّضه به ايشان هم اطلاق شده است .
و در عيون اخبار الرضا عليه السّلام از آن امام آمده است كه فرمود : « كسى كه بگويد كه خداى تعالى كار خلق و رزق را به حجّتهاى خود واگذاشته است مشركست » . ولى اگر مراد او اين باشد كه خداى تعالى خود به تنهائى فاعل است ، و هيچ شريكى ندارد ، ولى اين فاعليّت را با ارادهء ايشان و دعا و سؤالشان در اين باره از خدا مقارن ساخته ، و اين لطف را بعلَّت كرامت ائمّه عليهم السّلام نزد خدا و فزونى قرب ايشان و به منظور اظهار فضيلت و رفعت مقام ايشان در ميان بندگانش مبذول داشته است تا ايشان ائمّه را تصديق كنند ، و مطيع ايشان شوند ، و براهنمائى ايشان هدايت يابند ، و به آنان اقتدا كنند ، چنين معنى شرك نيست .
چهارم از آن معانى تفويض در امر دين است ، و اگر منظور از اين معنى آن باشد كه خداى تعالى كار دين را به ايشان سپرده است كه هر چه را بخواهند حلال كنند ، و هر چه را اراده كنند به رأى خودشان ، بدون وحى - چنان كه بعضى از اخبار آن را بوهم منعكس ميسازد - چنين معنى بالضروره باطل است ، و از حوزهء شريعت خارج است ، چنان كه فرمود : « بمنكران رسالت خود بگو : من نخستين پيمبر از سوى خدا نبوده‌ام تا پيمبريم را انكار كنيد ، و من نميدانم كه خدا با من و با شما چه خواهد كرد .
و من در گفتار و كردار خود جز از آنچه خدا به من وحى كند پيروى نميكنم . . . » . و نيز فرموده است : « و او - يعنى پيمبر - از روى هوا و هوس خود سخن نميگويد : سخن او جز وحيى كه به او نازل مىشود نيست » .
و اگر مراد از تفويض اين باشد كه خدا چون پيمبر خود را بمرتبهء كمال برآورده ، چنان كه جز آنچه را موافق حقّ باشد نمىپذيرد و با خواست او مخالفت نميكند ، در اين صورت به منظور اظهار شرف و كرامت پيمبر صلى الله عليه و آله تعيين برخى از امور ، مانند افزودن بعضى از ركعات ، و تعيين نمازها و روزه هاى مستحبّى و سهمى از ارث براى جدّ و مانند اين موضوعات را به او تفويض كرده ، و اين تفويض را بوسيله وحى

575