حروريه : طايفه اى از خوارجند كه از على عليه السّلام بيزارى جستند ، و بكفر او گواهى دادند . و اين عنوان منسوب به « حرورا » - بفتح اوّل و دوم و سكون واو - دهكده اى در بيرون كوفه است ، زيرا اين فرقه در آغاز كار خود در آنجا اجتماع كردند ، و با على عليه السّلام از در مخالفت درآمدند ، و از اين رو به آن دهكده منسوب شدند .
قدريّه : قومى هستند كه گفتند : همگى افعال و اعمال ايشان مخلوق خودشانست ، و خدا را در آن اعمال قضائى و قدرى نيست ، و در حديث آمده است كه : « هيچ قدرى ببهشت داخل نميشود ، و او كسى است كه ميگويد : چيزى كه خدا بخواهد تحقّق نمىيابد ، و آنچه شيطان بخواهد متحقّق مىشود » .
مرجئه : فرقه اى از مسلمانانند كه بعقيدهء ايشان با بودن ايمان ، هيچ معصيتى زيان نميرساند ، همانطور كه با كفر طاعتى سود نميدهد . و وجه تسميه ايشان اينست كه بعقيدهء اين گروه خدا عذاب ايشان را در برابر گناهان بتأخير افكنده ، و گفته شده است كه ايشان همان فرقهء جبرى هستند كه بعقيدهء ايشان بنده انجام دهندهء فعلى نيست ، و اضافهء فعل به او مجازيست چنان كه ميگوئيم : نهر روان شد ، و آسيا بگردش افتاد . و مجبّره را از آن جهت مرجئه ناميده‌اند كه ايشان امر خدا را بتأخير مىافكنند ، و معاصى كبيره را مرتكب ميشوند ، و در بيانى حكايت شده از مطرّزى آمده است كه ايشان را از آنرو به اين نام ناميده‌اند كه حكم مرتكبين كبائر را بروز قيامت موكول ميكنند . و به نظر ميرسد كه در اثر اشكالات بسيارى كه مردم به بعض از صحابه وارد مىكردند و پاسخ صحيحى نداشت اين مذهب اختراع شد .
مفوّضه : ايشان كسانى هستند كه قائل بتفويض شده‌اند ، و اين تفويض چنان كه علَّامهء مجلسى و وحيد بهبهانى - قدس الله روحهما - گفته‌اند ، بر معانى بسيارى اطلاق مىشود ، كه بعضى از آنها صحيح است ، و بعضى فاسد :
يكى از آن معانى اينست كه « خدا محمد صلَّى الله عليه و آله را آفريده است ، و كار جهان را به او واگذاشته است ، و بنا بر اين ، آفريدگار دنيا و ما فيها آن حضرتست ، و بعضى گفته‌اند كه خدا اين امر را به على عليه السّلام واگذار كرده است ، و بسا كه ميگويند اين امر بر عهدهء ساير امامان تعلَّق گرفته است » .
به تعليقهء وحيد بهبهانى - رحمه الله - بر منهج المقال ص 410 رجوع شود .

574