انجام دهند و لشكرى تهيّه و آماده كنند و به نبرد با آنان برخيزند و به ايشان حمله كنند ، و مسلمانان براى دفع يا رفع شرّ آنها از خود به دفاع پردازند و در اين كشاكش و خونريزى از كفّار اسير گيرند آنگاه امام مسلمين حقّ دارد اسيران را با گرفتن فديه يا بدون آن آزاد كند ، و يا استرقاق كند ( يعنى به بندگى گيرد ) و راه را تنها همين مىداند ، آرى در موردى كه يك فرد كافر ذمّى مسلمانى را عمدا بكشد او را نيز اولياء مقتول مىتوانند به بردگى گيرند ، و چون راه تنها و تنها منحصر به اين مورد جنگ و قتل عمدى است ، و در مقابل از راههاى بسيارى آزاد نمودن بنده را چه به واجب و چه به مستحبّ دستور داده و كسى كه با احكام اسلام آشنائى داشته باشد بطور وضوح براى او روشن است كه اسلام براى آزاد سازى بردگان موجود زمان منتهى درجهء كوشش خود را به كار گرفته ، و درهاى رقّيّت و برده گيرى را از هر سو بسته است ، و كسى را نمىرسد كه - العياذ با لله - بگويد : اسلام با برده كردن افراد موافق است ، بلكه اسلام خود اساس برده گيرى را در جهان برانداخت و خلق خدا را از قيد رقّيّت به انواع چاره ها و دستورات آزاد فرمود » .
3434 - و حمّاد از حلبى از امام صادق عليه السّلام روايت كرده است كه فرمود : مستحبّ است براى شخص كه در شب عرفه با آزاد كردن بنده و دادن صدقه بپروردگار خود تقرّب جويد .
3435 - از ابو بصير و ابو العبّاس و عبيد بن زراره از حضرت صادق عليه السّلام روايت شده كه فرمود : هر گاه شخص مالك پدر و مادر يا خواهر يا عمّه يا

146