اگر چنين چيزى را مجاز بدانى بيهودگى را بر خدا روا دانسته اى زيرا چنين عملى شيوهء بيهوده گرايان است . و بايد اجازه دهى شخص با خرد خويش در مسائل تأمّل كند ، و هر امرى از دين را كه صلاح بداند به آن معتقد گردد ، زيرا تفاوتى ندارد ( مباح نموده باشد ) كه در قوانين حلال و حرام به آراء خودشان عمل كنند و يا در همهء اصول و فروع دين ( توحيد آن و مسائل ديگر ) به خردهاى خود رجوع كرده و آنچه را كه نيك مىپندارند و نزد آنان حقّ است ، عمل نمايند ، اگر اين اجازه را دادى بر خدا روا دانستى كه مخلوق عليه او گواهى دهند كه خدا دو تا است ، يا طبيعى مذهب و مادّى شوند و خدا را انكار نمايند . اين آخرين نتيجهء چنين اعتقادى است زيرا اگر شخصى جايز بداند كه خدا ما را مأمور ساخته تا به قرآن كه احتمالات مختلف دارد عمل نمائيم ، و مىگويد : لازم نيست خبر دهندهء راستگوئى باشد تا منظور خدا را از معانى حقيقى آن به مردم بازگو كند ، بايد بر مردم زمان پيغمبر نيز مانند آن را روا بداند ، و اگر چنان چيزى را جايز شمرد ، ضرورى خواهد بود خداوند هر فرقه اى را آزاد گذاشته باشد تا به رأى خود عمل نمايند ، و هر طور كه مايلند تأويل نمايند ، چون چاره اى جز آن ندارند ، در صورتى

316