جز به فردى كه داراى لياقت ، و مقام و شخصيّتى فوق العاده و والا باشد واگذار نمىكند تا هر چه روزگار بگذرد پاكى و حقيقت او آشكارتر گردد ، اين بود معنى آزمايش . امّا كلمات ( دستورات و حوادث سازنده ) در ابراهيم چه بود ؟ [ موارد زيادى بود كه حدود بيست مورد از آن را امام على عليه السلام بر شمرده است كه حضرت ابراهيم در فكر و عمل آنها را به ثبوت رسانيد ] .
اوّل - از جملهء آنها : يقين ابراهيم ، كه خداوند در مورد آن فرموده :
* ( وَكَذلِكَ نُرِي إِبْراهِيمَ مَلَكُوتَ السَّماواتِ وَالأَرْضِ وَلِيَكُونَ مِنَ الْمُوقِنِينَ ) * ( و همچنين آثار قدرت خود و شگفتيهاى جهان خلقت را به ابراهيم نشان داديم تا از مرحلهء گمان بگذرد و به مرحلهء تصديق و يقين برسد - انعام 6 : 75 ) .
دوم - شناخت او از صفات « جماليّه و جلاليّه » خداوند از قدم و پيشينه بودن او بر هر چيز و يكتائى خدا ، و دور دانستن ساحت مقدّس او از همانند بودن با موجودات ، مىباشد . او نخست با نگرش دقيق بر روى نشانه‌ها و آثار خداوند بر اوج يقينش افزود ، وقتى ظلمت شب دامن خود را گسترد ، او ستارهء درخشانى را ديد ، گفت : اين پروردگار من است پس چون آن ستاره غروب كرد و نابود شد ، گفت : من چيزى را كه نابود گردد ، به خدائى نمىپذيرم ، پس چون شب هنگام تابندگى ماه را ديد ، گفت : پروردگار من ماه است ، وقتى كه آنهم نابود شد ، گفت :
اگر خداى من مرا هدايت نكند ، همانا از گروه گمراهان خواهم بود ، پس به هنگام صبح كه خورشيد درخشيد ، براى ارشاد قوم خويش گفت : اين خداى من است كه از ستاره و ماه با عظمتتر و درخشانتر است امّا ديرى نپائيد كه آن نيز غروب

293