كه چشمهايى را آفريده و بندگان با آن كارى انجام مىدهند ، با اينكه اگر مقصودش آن بود با عبارتى واضحتر مىفرمود كه براى اشاعره دليل نشود ، و بجايش كلامى مىآورد كه تأويل بر خلاف مقصود در آن نرود . و در آيهء شريفهء * ( وَمَنْ يَقْتُلْ مُؤْمِناً مُتَعَمِّداً فَجَزاؤُه جَهَنَّمُ ) * ( هر كس مؤمنى را عمدا به قتل رساند كيفرش جهنّم است - نساء 4 : 95 ) بايد بگوئيد خدا قصد نموده ، هر كشندهء مؤمن در جهنّم جاى دارد چه كردار شايسته اى داشته باشد و چه نداشته باشد در اين آيه هم احتمال تأويل جارى است چون آن را به روشنى و صراحت نفرموده است . و اگر اشعرى مذهب هستى پس آنچه بر معتزله لازم مىآيد بر شما نيز لازم آيد زيرا آن معنائى كه نزد شما حقّ است به طرز روشنى بيان نگرديده است .
و اگر طرف بحث اخبارى مسلك باشد به او گفته مىشود : بايد بگوئى پيغمبر نفرموده است : « انّكم ترون ربّكم كما ترون القمر في ليلة البدر لا تضامون في رؤيته » ( شما پروردگارتان را مىبينيد چنان كه قرص ماه را در شب چهاردهم مشاهده ميكنيد در ديدار او ستمى بر شما نشود با آنكه امكان دارد مقصود از ديدن به چشم دل باشد نه به چشم سر ، چنان كه شما عقيده داريد ، و چرا نفرموده است : خدا را به چشمان سر مىبينيد نه به چشم دل ، تا در كلام احتمال اختلاف

170