گفته‌اند و تعبير كرده‌اند خدا اكتفاء بيك خليقه نميكرد [1] ادعاى ما در برابر ادعاى آنها است و قرآن گفتار ما را ترجيح ميدهد نه گفتار آنها را و چون دو عقيده برابر هم باشند و قرآن يكى از آن دو را ترجيح دهد همان شايسته و درست باشد .
اثبات لزوم امام بر حق در هر عصرى تا روز قيامت ( 2 ) چون خدا در آيه * ( وَإِذْ قالَ رَبُّكَ لِلْمَلائِكَةِ ) * . خطاب را متوجه پيغمبر ساخت و فرمود پروردگار تو بفرشتگان خود چنين اعلام كرد اين خود دليل بسيار روشنى است بر اينكه خداى سبحان تا روز قيامت كار خلافت را بنفع امت او ادامه خواهد داد زيرا زمين هيچ گاه خالى از حجت الهى نسبت بمردم نماند و اگر مقصود ادامه خلافت نباشد تعبير ربك پروردگارت - حكمتى نخواهد داشت و بايست ربهم گفته شود يعنى پروردگار

[1] موضوع وحدت و تعدد خليفه در يك عصر يكى از مسائل مبهمى است كه كمتر در اطراف آن بحث شده . آنچه از نظر تاريخ و مصادر اسلامى استفاده مىشود اينست كه وحدت خليفه در هر عصرى مورد اتفاق مسلمانان بوده است زيرا عامه اساس خلافت را اجماع امت ميدانند و محقق است كه اجماع نسبت بيك نفر واقع مىشود و اگر هر دسته اى از مسلمانان يكى را انتخاب كنند اجماعى محقق نشده و بنا بر عقيده اماميه هم كه اساس خلافت حقه نص و دستور پيغمبر است اخبار بسيارى وجود دارد كه در هر عصرى يك امام واجب الطاعة معين است و همه افراد ديگر بايد مطيع و پيرو او باشند آرى در محيط اسلامى عقائدى پيدا شد كه مخالف اين دو اصل است و از تعدد خليفه در يك عصر مانع نيست مانند عقيده زيديه كه اساس امامت را هاشمى نسب بودن و خروج بسيف ميدانند بنا بر اين ممكن است در يك عصر دو نفر باين عنوان متصف شوند و مقام خلافت داشته باشند و از بيان مصنف استفاده مىشود كه موضوع تعدد خليفه در يك عصر طرفدارانى داشته ولى آن را بمذهب و عقيده معروفى منتسب نكرده است فقط از نظر دلالت آيه بر وحدت خليفه آن را نادرست شمرده و از اينجا مسأله ديگرى پيدا شده كه مورد اختلاف ميان شيخيه و متشرعه است و از آن بوحدت ناطق تعبير كرده‌اند شيخيه بنا بر اصل مسلم ميان اماميه كه در هر عصرى يك امام مفترض الطاعة بيشتر نتواند بود گويند كه در زمان غيبت امام هم كه مرجع احكام فقيه جامع الشرائط است بايد يك مرجع وجود داشته باشد و اشخاص متعدد نميتوانند بداعيه مقام اجتهاد در عرض يك ديگر مداخله در مناصب امامت كنند و بمسند ارشاد و هدايت مستقل تكيه زنند و بناچار تعيين يكنفر از ميان جمع كثيرى از علماى مذهب بر اساس يك امتياز معنويست كه از آن بركن رابع تعبير كرده‌اند و در هر عصرى شخص او را واسطه ميان خلق و امام شناخته‌اند ولى گفتار آنان مخالف حديث معروف و مقبوليست كه ميفرمايد در حوادث آينده رجوع بروات حديث كنيد

84