و هر دسته اى غوغائى داشتند .
3 - يك مبارزه سياسى شديد ميان خلافت ظاهريه اسلام كه در اين تاريخ بعباسيان تعلق داشت با فاطميين مصر كه خود را از نژاد پيغمبر ميدانستند و حكومت مقتدرى در افريقا برپا كرده بودند و در محيط حكومت عباسى امراء نيمه مستقل اطراف هم در بسيارى از نواحى مبارزه‌هاى سختى داشتند و چون مسلمانى و ديندارى محرك عمده افراد بود هر يك از اين دستگاه‌هاى سياسى بايست خود را طرفدار عقيده اى معرفى كنند و از كتاب و سنت و مبادى دينى پشتيباني محكمى در دست داشته باشند .
براى همين موضوع در سراسر كشور اسلامى داعيان مذهبى در آشكار و نهان فعاليت ميكردند و هر كدام ميكوشيدند براى خود پيروان و طرفدارانى تهيه كنند ، در محيط رى و نيشابور كه در آن تاريخ دو مركز بزرگ و آباد و پر جمعيت بود اين رقابت شديدتر بود و بملاحظه تشكيل حكومت علويان زيدى مذهب در طبرستان بيشتر تقويت ميشد زيرا محيط حكومت علويان از سمت جنوب برى ميكشيد و از سمت مشرق بشهر پر جمعيت و پر از دانشمندان نيشابور 12 - موقعيت علمى شهر نيشابور محل تاليف كتاب كمال الدين اين شهر در قرن چهارم از بزرگترين شهرهاى ايران بوده است و مركز حكومتهاى چندى قرار گرفته و جمعيت بسيارى در آن سكونت داشته‌اند و دار العلم شرق عالم اسلامى بشمار ميرفته و در حدود همين تاريخ بوده است كه دانشگاه نظاميه در آن تاسيس شده و طراز اول دانشمندان متنوع عالم اسلامى آن قرون در آن تربيت يافته‌اند مانند غزالى و شيخ الرئيس و نظام الملك و عمر خيام ، و شيخ بزرگوار صدوق هم مكرر در اين شهر رفت و آمد كرده است و اخذ حديث نموده و احاديث شيعه را در آن نشر داده است و چنانچه خودش در باره تأليف كتاب كمال الدين نوشته در همين شهر بتاليف اين كتاب پرداخته است با ملاحظه مطالبى كه ذكر شد آنچه را از نظر عقلى و حديثى لازم بوده در نظر گرفته و باندازه امكان در مقام اثبات غيبت امام عصر عجل الله فرجه استدلال نموده و شبهات مخالفين را دفع كرده است و آنچه طبق اصول و موازين علم و حديث گفتنى بوده است گفته است و در مقدمه آن كلام متبحرين از متكلمين شيعه را كه در باره اثبات عقيده اماميه و اثبات غيبت پسنديده است نقل كرده و آنچه گفتنى بوده است گفته و نوشته و از نظر كتاب و سنت و تاريخ كه مبادى اثبات غيبت است حق سخن را ادا كرده و از نظر دفع اشكالات و شبهاتى كه از همان تاريخ تا كنون در اين موضوع مطرح بوده و هست كاملا وارد شده و آنها را ابطال كرده و مزيدى بر آن نيست البته اگر كسى قرآن و مسلمات عقل را

68