3 - در آخر كلامش گفته است اين آيه شامل خود پيغمبر نيست زيرا خود پيغمبر در زمان نزول آيه موجود بوده و آيه از مردم آينده خبر داده با آنكه ابو بكر و سائر شركتكنندگان در جنگهاى رده زمان خلافت ابو بكر هم حاضر بوده‌اند و اين تفاوت معلوم نيست از كجا پيدا شده كه آيه بر آن حضرت صادق نيست و بر ديگران صادق است .
4 - در اينجا گفته است كه براى پيغمبر جنك با مرتدان اتفاق نيفتاد با آنكه در صفحه گذشته در مسأله دوم كه بعدا از او نقل كرديم از صاحب كشاف روايت كرده است كه اهل رده يازده فرقه بودند و سه فرقه از آنها در زمان خود پيغمبر بودند و پيغمبر در برابر آنها قشون فرستاد و با آنها جنگيد و اين خود يك تناقض گوئى عجيب است با آنكه فاصله قابل توجهى در بين نيست و چه خوش گفته‌اند كه دروغگو كم حافظه است [ 10 ] عصر تأليف كتاب كمال الدين يكى از جهات اهميت اعتبار ملاحظه عصريست كه در آن تأليف شده زيرا مؤلف هر كتابى نوشته خود را بر اهل عصر خود تقديم ميكند و بعبارت ديگر كتاب انشاء خطابى است به خوانندگان آن كه در درجه اول همان دانشمندان معاصر مؤلف ميباشند و خوانندگان عصر تاليف كتاب و باين ملاحظه كتبى كه در عصر رواج علم و وفور دانشمندان تأليف ميشوند اعتبار و اهميت فراوان دارند .
1 - از جهت آنكه نويسنده كتاب در يك محيط دانش پرورش يافته و ماده علمى او از سرچشمه فضائل عصرش سرشار است 2 - از جهت آنكه ناچار است همه هم و همت خود را بكار اندازد و كتابى در دسترس خوانندگان گذارد كه قابل توجه و مصون از تخطئه و يا استهزاء و سخريه باشد شيخ صدوق در اوائل قرن سوم اسلام 319 متولد شده است و در اواخر اين قرن كه پس 380 است وفات كرده است و اين كتاب را در اواخر عمر خود تاليف كرده و از كتابهاى دوران پس از 350 هجرى است و بايد عصر تاليف اين كتاب را از مترقى ترين اعصار علمى قرون اسلامى بشمار آورد زيرا مسلمانان از دوره خود پيغمبر اسلام بطور عموم وارد تحصيلات علمى شدند و خود تشكيلات اسلامى صورت يك دانشگاه و آموزشگاه عمومى و اجبارى را داشت براى آنكه هر مسلمانى ناگزير بود جزء تشكيلات يك مسجد اسلامى باشد و برنامه مسجد اقامهء نماز و خطابه و نقل اخبار و اطلاعات و تربيت و آداب بود و بسيارى از مسائل و مطالبى كه براى هر يك از آنها در اين عصر آموزشگاه مخصوص و كتابهاى فنى نوشته شده در ضمن اين اجتماع مسجد

65