بود بيارانش گفت برگرديد ما اشتباه كرديم و اكنون وقت ما نيست و گفتار اين مرد دليل بر هشيارى او است و متوجه بوده كه اين امر باتمام نرسد مگر با عصبية و شوكتى كه با اهل دوره ظهور مقاومت كند و چون ديد در اين بلاد غريب است و شوكتى ندارد و در آن روز احدى از مردم مغرب با عصبيت بنى مرين تاب مقاومت ندارند خاموشى گزيده و بحق رجوع كرده و دست از مطامع خود كشيده و بايستى متوجه باشد كه عصبيت بنى فاطمه و قريش همه از ميان رفته خصوص در مغرب زمين جز آنكه تعصب در كارش او را مانع از اين گفتار شده است خدا ميداند و شما نميدانيد .
در سرزمين مغرب در اين دوره‌ها حركتى از دعات بحق و قيامى براى احياى سنت اسلامى وجود دارد ولى آنان دعوت فاطمى و ديگرى را بخود نبندند گاهگاهى بعضى آنها يكى يكى متوجه اقامه سنت و تغيير منكراتيست كه بدان اهميت دهد و پيروانش فراوان گردند و بيشتر توجه آنها اصلاح و امنيت راه است زيرا بيشتر فساد اعراب در غارت مسافرين است چون گفتم طبع معاش آنها چنين است و اينان تا حد اين منكرات را جلوگيرى ميكنند و رنگ ديانت آنها محكم مىشود زيرا مفهوم عرب از توبه و رجوع بديانت همان دست كشيدن از غارت و چپاول است و از توبه و ديندارى جز اين تعقل نكنند زيرا پيش از نزديكى بدين همين را گناه خود مىدانند و توبه آنها هم از همين است و اينان كه دعوت بدين كنند و بگمان خود قيام براى احياى سنت نمايند در فروع اقتداء و پيروى تعمقى ندارند همانا دين آنها بركنارى از غارت و عدوان و راه برى است سپس اقبال بدنياجوئى و معاش در نهايت تلاش و اصلاح مردم از دنياجوئى بسيار دور است و اتفاق ميان آنها ممتنع است و موجب استحكام دين نباشد و بركنارى از باطل را بكمال نرساند و موجب كثرت متابعين نگردد .
مؤسسان اين گونه دعوت با پيروان خود تفاوت بسيار دارند چون صاحب دعوت ديندار و خود دار است و پيروان او مانند او نيستند و چون خودش نابود شود كار آنان از هم بپاشد و عصبيت آنها متلاشى شود .
در افريقا مردى از قبيله كعب طائفه سليم بنام قاسم بن مرة بن احمد در قرن هفتم همين طور شد و پس از او مرد ديگرى از باديه بنى رياح از خاندانى بنام مسلم كه او را سعادت ميناميدند و از اولى ديندارتر و محكم روشتر بود قيام كرد و چنانچه گفتيم كار تابعانش بجائى نرسيد و ما در شرح حال قبائل سليم و رياح تفصيل آن را بيان خواهيم كرد و بعد از آن هم مردمى ديگر بدين نمونه قيام كردند و رياكارانه نام اقامت سنت بر خود نهادند با آنكه كمتر از آن برخوردار

50