صحّت آن اصل ميباشد كه اماميّه بر آن عقيده‌اند و گويند كه امام بايد از جانب خداوند تعيين شود ، تا فرد شايستهء واقعى بوده ، و داراى صفات كمال كه لازمهء امامت است ، باشد تا بتواند وظيفهء امامت را ( كه ايجاد أمنيّت و نگهدارى از تمام مواهبى است كه خداوند براى رشد و بكمال رساندن افراد بشر و بروز استعدادات خدادادشان مرحمت فرموده است ، و نيز از بين بردن تمام ناامنيها و نادرستيها و نابجائىها و ستمگريها و آنچه موجب عدم رشد و كمال است ، و بالأخره گسترش عدل و داد در سراسر گيتى است آن طور كه خدا فرموده و براى آن احكامى معيّن كرده است ) و خلفاى تعيينى از جانب خلق چه عادل باشند و چه نباشند مسلَّما و بلا شكّ قدرت اين كار را كه گفته شد ندارند . اگر خيلى كوشش كنند تنها در منطقه اى كه در زير فرمان دارند بتوانند از خونريزى و ستمكارى تا حدى جلوگيرى كنند ، و امّا گسترش عدل در تمام جهان و برشد رساندن استعدادات تا سرحد فعليّت ، از هيچ كس جز آنكه خدا مىداند و خود او را ولىّ ديگران قرار ميدهد ساخته نيست ، و شيعهء اماميّه حرف و سخنش اين است و بس ، و مخالفين آنان خود يقين دارند كه هيچ يك از خلفا چه آنان كه مردم انتخاب كردند و چه آنان كه با قدرت زور سر كار آمدند اگر بعكس نبودند توانائى اين خواستهء بشريّت را هم نداشتند . در زمان خليفهء دوم كشورها گشوده شد و مسلمين فتوحاتى كردند ، ولى عدل و دادگرى صحيح در خود مدينه كه مركز خلافت اسلامى بود انجام نمىشد و مهاجر بر انصار در اخذ حقوق برترى داشتند و عرب بر عجم در مبلغ حقوق با تساوى عمل برترى فاحش داشت ، چنان كه مؤرّخين آن را ثبت كرده‌اند ، البتّه عدل عمل ميشد امّا نه واقعى بلكه عدل قراردادى كه مخالف صريح آيهء شريفهء * ( إِنَّا خَلَقْناكُمْ مِنْ ذَكَرٍ وَأُنْثى وَجَعَلْناكُمْ شُعُوباً وَ

562