قدرت يافت و ياورانى تهيّه كرد جنگيد ، چنان كه خداوند تعالى ميفرمايد در اوّل : * ( فَاصْفَحِ الصَّفْحَ الْجَمِيلَ ) * ( يعنى اى رسول ما از ايشان در گذر بطريق هر چه نيكوتر - حجر : 85 ) و پس از آن فرموده است : * ( فَاقْتُلُوا الْمُشْرِكِينَ حَيْثُ وَجَدْتُمُوهُمْ وَخُذُوهُمْ وَاحْصُرُوهُمْ وَاقْعُدُوا لَهُمْ كُلَّ مَرْصَدٍ ) * ( بكشيد مشركان را هر كجا كه يافتيد و اسيرشان كنيد و راه را بر آنان ببنديد و محاصره شان كنيد و هر كجا در كمين آنان باشيد - توبه : 5 ) .
مترجم گويد : « جواب مأمون چندان درست نيست ( البته از نظر استشهاد به آيات ) ، زيرا آيهء امر بقتال در سورهء توبه است و پس از فتح مكَّه نازل شده است و آيهء امر بصفح در مدينه نازل شده نه در صلح حديبيه ، و آن صلح بسال ششم هجرت در ماه ذى قعدة الحرام بود كه جنگ در آن ماه هم از نظر مسلمين و هم از نظر مشركين جايز نبود ، و الَّا مسلمين قدرت داشتند با كفّار بجنگند ، چنان كه در آيهء مباركه آمده است * ( لَوْ قاتَلَكُمُ الَّذِينَ كَفَرُوا لَوَلَّوُا الأَدْبارَ ثُمَّ لا يَجِدُونَ وَلِيًّا وَلا نَصِيراً ) * ( اگر كفّار بجنگ با شما مىپرداختند البته فرار اختيار مىكردند و ياورى براى خود نمىيافتند - سورهء فتح آيهء 22 ) و آيهء ديگر كه ميفرمايد * ( هُوَ الَّذِي كَفَّ أَيْدِيَهُمْ عَنْكُمْ وَأَيْدِيَكُمْ عَنْهُمْ بِبَطْنِ مَكَّةَ مِنْ بَعْدِ أَنْ أَظْفَرَكُمْ عَلَيْهِمْ ) * ( خداوند شما را از شرّ آنان حفظ فرمود و آنان را از حملهء شما پس از آنكه شما را بر آنان غالب ساخته بود - فتح 24 ) و اين بدين جهت بود كه جماعتى از اهل مكَّه مسلمان شده بودند ولى ايمان خود را مخفى ميداشتند و اگر مسلمين به مكَّه حمله ميبردند آنان نشناخته خونشان ميريخت و مسلمانان بعد مىفهميدند و ناراحت گشته و متأثر مىشدند و ديه و خونبهاى آنان بر

468