بجنگ با آنان برخاسته بود علَّتش را ميخواستند نه اينكه بر عكس علَّت برنخاستن را پىجو شوند ، بايد ديد آيا مسألهء خلافت علىّ از جانب خدا بود يا از جانب ديگرى ، و اگر صحيح بود كه از جانب خدا است پس شكّ در آن كه آيا درست است يا نه كفر است بجهت قول خداوند كه ميفرمايد : * ( فَلا وَرَبِّكَ لا يُؤْمِنُونَ حَتَّى يُحَكِّمُوكَ فِيما شَجَرَ بَيْنَهُمْ ثُمَّ لا يَجِدُوا فِي أَنْفُسِهِمْ حَرَجاً مِمَّا قَضَيْتَ وَيُسَلِّمُوا تَسْلِيماً ) * ( نه چنانست كه منافقان گمان كرده‌اند كه با اينكه با تو بمخالفت ميپردازند باز داراى ايمانند ، سوگند به پروردگارت كه ايمان حقيقى نخواهند داشت تا آنگاه كه تو را در اختلافاتشان قاضى قرار دهند و چون حكم را بگوئى هيچ يك از طرفين دعوا در باطن و قلب خود احساس ناراحتى نكند و بحكم تو خرسند باشد چه آن كس كه بنفع او حكم كرده اى و چه آنكه بضرر او ، و آن دو بايد كاملا تسليم حكم تو باشند و در اين صورت مؤمن خواهند بود - نساء : 65 ) مترجم گويد : « مقصود اينست كه حكم الهى را بايد بدون چون و چرا پذيرفت ، و دليل براى آن از خدا و رسول خواستن يا از حكم ناراحت بودن ، خود نشاندهندهء عدم ايمان است » .
بارى افعال شخص تابع اصل اوست ، اگر علىّ قيامش به امامت از جانب خداوند تعالى بود ، پس كارهاى او هم از جانب حقّ است و بر مردم است كه راضى و تسليم امر او باشند ، رسول خدا صلى الله عليه و آله هم در روز وقعهء حديبيه كه مشركان او را از مناسك عمره منع كردند قتال را ترك كرد ، ولى هنگامى كه

467