كسى ديگر گفت : پس از چه رو امامت را پس از رحلت آن حضرت صلى الله عليه و آله از براى علىّ واجب گردانيدى ؟ مأمون گفت : چون او از كودكى با ايمان پا بعرصهء وجود نهاد مانند پيغمبر صلى الله عليه و آله بسوى ايمان و بيزارى از ضلالت و گمراهى كسانش ( از قريش ) كه آنها را دليلى بر بتپرستى نبود و بدون حجّت و دليل راه ضلال مىپيمودند ، و براى اجتناب او از شرك ، زيرا كه شرك ظلم است ، و ظالم امام نيست ، و كسى كه بت پرستد باجماع مسلمين امام نخواهد بود ، و هر كس بت پرستيد دشمن خدا را بجاى خدا گرفته است و حكم او حكم كفر است باجماع امّت كه شهادت ميدهند بر كافر بودن او تا اينكه شهادت ديگرى دهند كه اكنون كافر نيست و كسى كه يك مرتبه محكوم عليه واقع شد و ديگران بر عليه او شهادت دادند جايز نيست بعد حاكم واقع شود ، پس فرقى ميان حاكم و محكوم عليه باقى نخواهد ماند .
يكتن ديگر از اصحاب كلام گفت : پس چرا علىّ با ابو بكر و عمر و عثمان بجنگ برنخاست ، چنان كه با معاويه مقاتله كرد ؟ مأمون گفت : اين سؤال درست نيست ، زيرا كه سؤال از عمل مثبت ميكنند نه از عمل منفى ، يعنى اگر

466