رفتن يك سال هم معيّن نمىشد ، چون روزهائى كه پس از امروز مىآيد همه مانند يك ديگرند اگر امروز گرفتاريش لحاظ نمىشد ، هر روز هم مثل امروز ، چون نظير همدگرند و فرقى ميانشان نيست .
و اگر بگويد : رفتنها تند و كند است ، از كجا هشت فرسخ را اختيار نمود در مدّت يك روز ؟ جواب آنست كه هشت فرسخ راهيست كه معمولا شتران و قافله‌ها در يك روز طىّ ميكنند و اين همان مسافتى است كه شترداران و كاروانها در يك روز ميروند .
مترجم اين اوراق گويد : « از اين گونه روايات - چه آن را صحيح السّند بدانيم چه ندانيم - معلوم مىشود كه ملاك مسافت ، يك روز راه است ، و چون در آن زمان وسائل موتورى نبوده تصوّر مسير بيش از هشت فرسخ با وسائل موجود آن زمان براى كسى نبوده ، چنان كه اگر اين وسائل كنونى زمان ما بود ، ملاك مسافت يك روز از روى اين وسائل موتورى محسوب ميشد ، و چون اسلام احكامش تا روز قيامت باقى است و تغيير پذير نيست حكم روى موضوع تغيير ناپذير رفته و آن » مسيرة يوم « است ، و هشت فرسخ مربوط بزمانيست كه امكان بيش از آن در يك روز نبوده ، و امروزه هر كس تمام وقت يك روز را در سفر باشد ، با هر وسيله اى كه برود ، و ديگر شرائط را نيز واجد باشد مسافر است ، اگر پياده و يا با شتر و يا گارى و امثال اينها كه وسائل آن زمان ميبوده چنانچه امروز هم با يكى از آنها مسافرت كند حكمش همان هشت فرسخ خواهد بود ، ولى اگر با وسائل موتورى اين روزگار مسافرت كند ملاك چنان كه در روايات

237