هدر نرود .
شرح : « براى ثابت شدن جرم قتل سه راه موجود است : اوّل : اقرار قاتل ؛ و آن با شرائطى كه دارد يك بار كافى است . دوم : بيّنه دو شاهد عادل مرد اگر موجب قصاص باشد ، و دو زن و يك مرد اگر موجب ديه باشد ، سوم : قسامه ؛ و آن در جاييست كه قرائن و أمارات دلالت كند كه فلانى قاتل است ، ولى متّهم اقرار نكند ، و شاهدانى نيز نباشند كه شهادت دهند ، امّا سابقهء دشمنى و ارعاب و بودن آلت قتل در دست متّهم و خون آلود بودن جامهء او و مانند آن كه در شرع آن را » لوث « گويند موجود باشد و براى ولىّ مقتول از آن قرائن علم حاصل شود كه قاتل كيست ، ولى قاضى نمىتواند حكم بقصاص كند مگر با قسامه و آن چنانست كه از اولياء مقتول در قتل عمد پنجاه ، و در خطا بيست و پنج نفر سوگند ياد كنند كه قاتل همو است ، آنگاه قاضى حكم را صادر مىكند .
و چون غالبا ميان قاتل و مقتول دشمنى وجود داشته ، و خويشاوندان اطَّلاع از اين دشمنى داشته‌اند ، پس هر گاه قتل واقع شود قرينه اى هست كه فلان كس او را كشته است ، و نيز همه يا بيشتر فاميل و دوستان از دشمنى قاتل با مقتول كم و بيش اطَّلاعى دارند و در مقام اثبات جرم بر قاتل حاضرند سوگند ياد كنند ، و قاتل را قصاص كنند ، در اين صورت كسى كه بخواهد ديگرى را بقتل رساند ميداند كه سابقهء او با مقتول معلوم است ، و اين كار اگر عملى شود آن جماعت سوگند مىخورند و او را محكوم و قصاص مىنمايند ، لذا اين مسأله موجب مىشود كه اقدام بقتل نكند و مانع او باشد از ريختن خون » .
و امّا علَّت بريدن انگشتان دست راست در دزدى بدان جهت است كه وى با

192