كرده [1] .
و بوسيلهء آنها ، از چشمها پنهان گرديده است ، ملاك استدلال افكار در بارهء خداوند ، همين اشياء و موجودات است ، در اشياء تغييرات را قرار داده و دليلشان بر اساس اشياء است ، اقرار به وحدانيّت خود را به سبب وجود اين اشيا به آنها الهام فرموده است .
تصديق و اقرار به خداوند توسّط عقول صورت مىپذيرد ، و با اقرار به خدا ايمان كامل مىگردد ، تا معرفت و شناخت نباشد ديانت كامل نمىشود ، و تا اخلاص نباشد ، معرفت و شناخت انجام نمىگيرد ، و با اعتقاد به تشبيه ، اخلاصى در بين نخواهد بود ، و اگر كسى در مورد خداوند به صفاتى زائد بر ذات قائل شود ( چنان كه در مخلوقين ديده مىشود ) ، تشبيه را نفى نكرده بلكه در واقع قائل به تشبيه شده است ، هر چيزى كه در مخلوق يافت شود ، در خالقش وجود نخواهد داشت و هر آنچه در مورد او امكان داشته باشد ، در بارهء صانعش محال و ممتنع خواهد بود ، در مورد او حركت و سكون وجود ندارد ، چگونه امكان دارد ، چيزى را كه خود ايجاد كرده ، در مورد خود او ، مصداق يابد ؟ ! يا آنچه را خودش آغاز كرده و به وجود آورده به سوى او بازگشته ، و در مورد او مصداق پيدا كند ؟ اگر چنين بود ، نقص و كاستى و كمبود در ذاتش راه

[1] . ترجمهء اين عبارت بر اساس نسخهء بحار و يكى از نسخه‌هاى توحيد است كه در آنها بجاى « لما تجلَّى » « بها تجلَّى » آمده است .

311